• Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Jestem prokurentem spółki z o.o., która nie posiada zarządu. W związku z tym mam następujące pytania:
Czy jestem zobowiązany do złożenia wniosku o upadłość? Czy wierzyciele spółki mogą mieć wobec mnie osobiście jakieś roszczenia (z tytułu naszych zobowiązań itp.)? Spółka ma zobowiązania wobec „osób trzecich”. Czy rezygnacja z prokurenta może zmusić skłóconych właścicieli do działania i dokonania wyboru zarządu?
Zgodnie z art. 21 ustawy Prawo upadłościowe nie można rozszerzyć zakresu odpowiedzialności za niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości na osoby pełniące funkcję prokurentów w spółkach. Zgodnie bowiem z jego treścią:
„1. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
2. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami”.
Analizując powyższy przepis, stwierdzić należy, że prokurent nie jest odpowiedzialny za niezłożenie w terminie wniosku o ogłoszenie upadłości, gdyż obowiązek zgłoszenia takiego wniosku obciąża osoby, które na podstawie ustawy, umowy lub statutu mają prawo do „prowadzenia spraw dłużnika i jego reprezentowania”. Oczywiście prokurent ma prawo, by reprezentować spółkę, ale, co istotne, nie ma już prawa do tego, by prowadzić jej sprawy (a ustawa mówi „i”, czyli wymagane jest i prawo reprezentacji, i prawo do prowadzenia spraw). Co więcej, reprezentacja prokurenta wynika z treści udzielonej mu prokury, nie zaś z ustawy, umowy czy statutu, jak wymaga tego art. 21.
Powyższy pogląd aprobuje doktryna. Np. R. Adamus w Prawo upadłościowe. Komentarz do art. 21 (2016) wskazuje, iż „prokurent reprezentuje dłużnika, ale nie prowadzi jego spraw – tym samym nie można go kwalifikować jako podmiotu zobowiązanego do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości w rozumieniu art. 21 ust. 2 ustawy prawo upadłościowe”.
Nadto, zgodnie z aktualnym po dziś dzień postanowieniem Sądu Najwyższego z 15 marca 2013 r., sygn. akt V CSK 177/12: „prokurent nie ponosi odpowiedzialności za niezłożenie wniosku o ogłoszenie upadłości, a zatem konsekwencji uchybienia obowiązkowi podjęcia stosownych działań i złożenia wniosku w odpowiednim terminie, ponieważ czynność złożenia wniosku mieści się w zakresie uprawnień prokurenta, a nie jego obowiązków”.
Podsumowując, prokurent nie jest zobowiązany do tego, by złożyć wniosek o ogłoszenie upadłości spółki.
Zobacz też: Rezygnacja z prokury
Co do kwestii odpowiedzialności prokurenta za zobowiązania spółki, w tym wobec osób trzecich, to wskazuje, że prokurent może odpowiadać, ale tylko na zasadach ogólnych, tj. z art. 415 Kodeksu cywilnego stanowiącego, że kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, ma obowiązek ją naprawić.
To zaś oznacza, że prokurent nie ponosi żadnej odpowiedzialności, o ile reprezentuje spółkę zgodnie z treścią prokury i zgodnie z treścią ewentualnie udzielonych pełnomocnictw (gdy takowe były wymagane). Prokurent ponosi odpowiedzialność wobec spółki, gdy przekroczy zakres udzielonego mu umocowania lub gdy będzie działał w imieniu spółki pomimo wygaśnięcia udzielonej mu prokury. Natomiast prokurent nie odpowiada za długi spółki. Żaden przepis, w tym Kodeks spółek handlowych, takiej odpowiedzialności na niego nie nakłada. Również Ordynacja podatkowa nie wskazuje, by prokurent odpowiadał za zaległości podatkowe spółki.
Podsumowując, prokurent nie ponosi żadnej odpowiedzialności wobec osób trzecich za zobowiązania spółki. Może jedynie odpowiadać wobec spółki na podstawie art. 415 Kodeksu cywilnego, tj. za każde działanie, którym z własnej winy wyrządził innej osobie fizycznej lub prawnej szkodę oraz za skutki przekroczenia swego umocowania i za działanie jako tzw. fałszywy prokurent.
Przeczytaj też: Wygaśnięcie pełnomocnictwa brak zarządu
Przepisy nie wprowadzają prawa prokurenta do rezygnacji z prokury. Niemniej dopuszcza to doktryna i orzecznictwo sądowe. Podstawy takiego działania należy szukać w art. 746 § 2 Kodeksu cywilnego oraz art. 750 Kodeksu cywilnego, gdyż prokura wymaga udzielenia zlecenia/świadczenia usług, a stosownie do tych przepisów przyjmujący zlecenie lub obowiązany do świadczenia usług może je wypowiedzieć w każdym czasie, czyli tym bardziej prokurent może zrezygnować z jednostronnego upoważnienia do działania jako prokurent opartego właśnie na stosunku zlecenia/świadczenia usług. Natomiast, aby wypowiedzenie prokury było skuteczne, musi Pani je złożyć zarządowi spółki, wskazując, by ten wykreślił prokurę z KRS, pod rygorem wystąpienia do sądu z wnioskiem o nałożenie grzywny na zarząd nierealizujący obowiązków określonych w ustawie o KRS. Natomiast znamienny jest art. 61 § 1 Kodeksu cywilnego stanowiący, że §oświadczenie woli, które ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią”. Skoro więc adresatem oświadczenia o wypowiedzeniu prokury jest spółka z o.o., to wypowiedzenie wywoła sutek natychmiastowy z chwilą, gdy spółka mogła zapoznać się z jego treścią, czyli np. z chwilą odbioru listu z wypowiedzeniem w siedzibie, czy z chwilą złożenia wypowiedzenia w biurze podawczym/w siedzibie spółki.
Niestety problemem jest to, że spółka będąca Pana mocodawcą nie ma zarządu. Nie ma pan zatem komu wręczyć wypowiedzenia prokury. Brak zarządu nie powoduje zaś wygaśnięcia prokury, wręcz przeciwnie. W doktrynie wskazuje się jednak na możliwość złożenia przez samego prokurenta wniosku o upadłość, jeżeli są spełnione przesłanki do jej ogłoszenia. Po wydaniu postanowienia przez sąd dotyczącego upadłości prokura wygasa. Sam fakt, że planuje Pan wypowiedzieć prokurę, niestety nie nakładania obowiązku powołania zarządu.
Dodam, że w praktyce funkcjonuje pogląd, że gdy nie ma zarządu, prokurent może złożyć rezygnację, wysyłając ją listem poleconym za potwierdzeniem odbioru na adres spółki wskazany w KRS, a dodatkowo do sądu rejestrowego (informacyjnie) właściwego dla siedziby spółki. Informacja prokurenta do KRS może bowiem spowodować, że ktoś w sądzie przyjrzy się spółce i zmotywuje wspólników do powołania nowego zarządu, który następnie wykreśli Pana wnioskiem z KRS.
Zobacz również: Rezygnacja prokurenta
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
