• Autor: Maciej Podgórski
Fundacja działa od 3 lat. Obecnie fundator (jest nim prezes organizacji społecznej) chce głęboko ingerować w działalność fundacji, odwołując dobrze działających członków rady fundacji, z którymi jest w konflikcie. Czy może to zrobić? W statucie jest zapis: „Rada Fundacji składa się z pięciu do dziewięciu osób. Powołania Rady dokonuje Fundator na okres 5 lat. Członkostwo w Radzie Fundacji wygasa na skutek ustąpienia, odwołania lub śmierci. Członkowie Rady Fundacji mogą być odwołani przed upływem kadencji”. Jeżeli fundator ma takie prawo, to od kiedy nowi członkowie rady fundacji w niej zasiadają: od chwili wpisania do KRS czy od chwili podjęcia uchwały przez fundatora?
Odpowiedzi na tak postawione pytanie nie znajdziemy bezpośrednio w tekście ustawy z dnia 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach, wobec bardzo lakonicznego zakresu regulacji (20 artykułów).
Osobę tworzącą fundację nazywamy fundatorem. Zgodnie z ww. ustawą „fundację mogą ustanowić osoby fizyczne niezależnie od ich obywatelstwa i miejsca zamieszkania” (art. 2 ust. 1).
Fundator ustanawia więc fundację, a następnie przekazuje w ręce zarządu odpowiedzialność za jej majątek i działalność. Aktywny udział fundatora w życiu fundacji kończy się po zarejestrowaniu fundacji jako osoby prawnej w Krajowym Rejestrze Sądowym. Na dalszym etapie działalności fundacji fundator nie ma obowiązku uczestniczyć w jej funkcjonowaniu, choć nie przestaje być fundatorem, ponieważ jest ustalany w akcie notarialnym niejako „dożywotnio” i nie można tego zmienić.
Fundator po założeniu fundacji może włączyć się w jej działania, np. wejść w skład zarządu. Należy jednak pamiętać, że może to zrobić tylko wówczas, jeśli statut zawiera odpowiednie zapisy, umożliwiające mu pełnienie takiej funkcji. Fundator może uczestniczyć w życiu fundacji, ale rolę, jaką pełni, ograniczają kompetencje właściwe dla organu, w którym zasiada. W praktyce fundatorzy często angażują się w pracę powołanych przez siebie fundacji, zasiadając w zarządzie, radzie fundacji czy w organach doradczych.
Zobacz też: Miejsce zamieszkania jak udowodnić
Jeżeli zatwierdzony i ujawniony w KRS statut określa rolę fundatora jako aktywnego „gracza” w wielu ważnych aspektach życia fundacji, wówczas możliwe jest wpływanie przezeń na skład osobowy organów fundacji – tak jak w Państwa przypadki ma to miejsce.
Przeczytaj też: Czy fundator może być prezesem fundacji
Odnośnie drugiego pytania to stwierdzić należy, że jeśli nic innego, przeciwnego nie wynika z treści statutu lub samej uchwały – to przyjąć należy, że nowi członkowie zasiadają w organie od chwili powzięcia uchwały, a nie wpisu w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS). Zasadą są bowiem wpisy deklaratoryjne w rejestrze KRS zaś ustawa o fundacjach milczy w omawianej kwestii.
Wpisy deklaratoryjne w Krajowym Rejestrze Sądowym (KRS) potwierdzają jedynie powstanie, zmianę albo ustanie stosunku prawnego czy prawa. Skutki dokonanej czynności istnieją więc od momentu podjęcia uchwały, natomiast aktualizacja w KRS stanowi jedynie ich potwierdzenie.
Sądy wielokrotnie odwoływały się do sposobu, w jaki powinien być rozumiany skutek deklaratoryjny. Tylko tytułem przykładu można wskazać, że w wyroku z 20.03.2009 r., sygn. akt I PK 182/08 1, Sąd Najwyższy zauważył, iż prawidłowo podjęta uchwała o odwołaniu członka zarządu [spółki] i powołaniu na jego miejsce innej osoby staje się skuteczna niezależnie od tego, czy zmiana taka zostaje ujawniona w rejestrze, natomiast Naczelny Sąd Administracyjny w Katowicach w wyroku z 9.09.2002 r., I SA/Ka 1259/01, stwierdził: „prawidłowo podjęta uchwała o odwołaniu członka zarządu i powołanie w jego miejsce innej osoby staje się skuteczna niezależnie od tego, czy zmiana taka zostanie ujawniona w rejestrze spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Innymi słowy mówiąc wpis (lub jego brak) do rejestru handlowego danych członków zarządu nie tworzy nowego stanu prawnego. Potwierdza on tylko fakt, że dane osoby są zarządcami”.
Natomiast konstytutywny skutek wpisu oznacza, że zmiany są skuteczne dopiero z chwilą wpisu do rejestru. Musi on wynikać z przepisu prawa, przy czym może wynikać w sposób pośredni.
Słusznie wskazuje się w piśmiennictwie, że niemal zawsze powstaje rozbieżność czasowa między podjęciem danej czynności a dokonaniem wpisu w rejestrze, często bowiem wnioskodawca uchybia 7-dniowemu terminowi na złożenie wniosku o wpis, a także samo postępowanie rejestrowe trwa pewien czas. Bardzo istotne znaczenie mają więc przyjęte przez ustawodawcę zasady regulujące sytuację występowania rozbieżności między stanem ujawnionym w rejestrze a stanem rzeczywistym.
Na wstępie należy podkreślić, że ustawodawca odmiennie uregulował sytuację prawną osób trzecich i podmiotów rejestrowych w odniesieniu do tych danych podlegających wpisowi do rejestru, wobec których wpis wywołuje skutek deklaratoryjny.
Zgodnie z art. 14 ustawy o Krajowym Rejestrze Sądowym podmiot obowiązany do złożenia wniosku o wpis w rejestrze nie może powoływać się wobec osób trzecich działających w dobrej wierze na dane, które nie zostały wpisane do rejestru lub uległy wykreśleniu z rejestru. Ustawodawca przewiduje tam jeden z przejawów tzw. jawności materialnej rejestru, która służyć ma ochronie osób trzecich.
W świetle art. 15 ust. 1 ustawy o KRS od dnia ogłoszenia w Monitorze Sądowym i Gospodarczym nikt nie może zasłaniać się nieznajomością ogłoszonych wpisów. Jednak w odniesieniu do czynności dokonanych przed upływem 16 dnia od dnia ogłoszenia podmiot wpisany do rejestru nie może powoływać się na wpis wobec osoby trzeciej, jeżeli ta udowodni, że nie mogła wiedzieć o treści wpisu. Należy więc wskazać, że przed ogłoszeniem podmiot rejestrowy nie może powoływać się wobec osób trzecich na dokumenty i informacje, gdyż wobec osób trzecich skutek wywołuje dopiero ogłoszenie. Może on jednak powoływać się na dane niewpisane do rejestru, jeżeli wykaże złą wiarę osób trzecich. W odniesieniu zaś do sytuacji, gdy określone dane zostały wpisane, ale wpis jeszcze nie został ogłoszony, należy przyjąć, że podmiot rejestrowy mógłby podnosić złą wiarę osób trzecich również wtedy, skoro może ją wykazywać w sytuacji, gdy wpisu jeszcze nie było.
Natomiast zgodnie z art. 15 ust. 3 ustawy o KRS osoby trzecie mogą powoływać się na wiążący charakter dokumentów i informacji, w odniesieniu których nie dopełniono jeszcze formalności. Osoby trzecie mogą powoływać się na te wszystkie dokumenty i dane, w odniesieniu do których wpis ma charakter deklaratoryjny.
Ustawodawca wprowadził ponadto w art. 17 ust. 1 ustawy o KRS domniemanie wzruszalne. W postanowieniu SA w Warszawie z 25.05.2006 r., sygn. akt III APz 16/06 18, zwrócono uwagę, że: „wpis oraz wykreślenie członka zarządu z rejestru przedsiębiorców ma charakter deklaratoryjny, a nie konstytutywny, a więc potwierdza jedynie istniejący stan faktyczny. Omawiana norma prawna tworzy co prawda domniemanie prawdziwości tego wpisu, jednakże nie może stanowić generalnej zasady zmierzającej do bezwzględnego uznawania, że osoby formalnie figurujące w rejestrze jako członkowie rządu spółki prawa handlowego, wobec których zaniechano przeprowadzenia przewidzianych prawem procedur wykreślenia z rejestru, zgodnie z prawem reprezentują spółkę w ramach jej zarządu”.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Maciej Podgórski
Zapytaj prawnika
