• Autor: Małgorzata Zegarowicz
Jestem właścicielem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (polskiej) oraz prezesem i jedyną osobą reprezentującą spółkę zagraniczną. Chciałbym notarialne sprzedać 100% swoich udziałów w spółce z Polski spółce zagranicznej. Czy muszę dać pełnomocnictwo osobie trzeciej do reprezentowania spółki zagranicznej? Kiedyś notariusz powiedział, że tak, gdyż nie można robić transakcji samemu ze sobą?
Jedynym przepisem w Kodeksie spółek handlowych regulującym tzw. czynność z samym sobą w odniesieniu do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest art. 210. Reguluje on, iż w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników.
W przypadku gdy wspólnik jest jedynym wspólnikiem spółki i przysługują mu wszystkie udziały spółki albo przysługują one mu i spółce i zarazem ten jedyny wspólnik jest jedynym członkiem zarządu, czynność prawna między tym wspólnikiem a reprezentowaną przez niego spółką wymaga formy aktu notarialnego (wyjątek dotyczy sytuacji, gdy czynność prawna dokonywana jest przy wykorzystaniu wzorca udostępnionego w systemie teleinformatycznym).
O czynności „z samym sobą” wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 31 sierpnia 2007 r., sygn. akt V ACa 475/07, w którym stwierdził: „Oświadczenie woli złożone przez organ osoby prawnej jest uważane za oświadczenie woli tej osoby prawnej, a działanie osoby fizycznej jako piastuna organu osoby prawnej musi być uważane za działanie samej osoby prawnej, a nie piastuna organu. Jeśli więc stronami umowy są osoby prawne to zawsze będzie to czynność prawna dokonana pomiędzy tymi osobami bez względu na osobę piastuna organu każdej z tych osób. O tym zaś, że czynność prawna zdziałana została »z samym sobą« można mówić wtedy gdy przedstawiciel składa oświadczenie woli z jednej strony imieniem reprezentowanego a z drugiej zaś imieniem własnym bądź wtedy gdy przedstawiciel reprezentuje obie strony czynności prawnej.”
Zobacz też: Sprzedaż udziałów w spółce z o.o. bez notariusza
Niestety art. 210 Kodeksu spółek handlowych reguluje czynności niejako „w ramach” spółki – wszelkie umowy, jakie mogą być zawierane przez spółkę z członkami zarządu, zarówno takie, które mogą wiązać się z pełnioną funkcją, jak i te, które nie są związane z wykonywaniem funkcji członka zarządu.
Brak jest natomiast jednoznacznego rozwiązania tej kwestii w odniesieniu do czynności między spółkami reprezentowanymi przez jedną osobę fizyczną będącą członkiem zarządu obu z nich.
W orzecznictwie – przede wszystkim Sądu Najwyższego, a także wśród przedstawicieli nauki prawa wypracowano pogląd, zgodnie z którym możliwe jest stosowanie do sytuacji, w której ta sama osoba fizyczna, działając jako piastun organu (członek zarządu) dwóch spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, dokonuje czynności prawnej pomiędzy nimi, przez analogię art. 108 Kodeksu cywilnego w zw. z art. 2 Kodeksu spółek handlowych.
Zgodnie z powołanym przepisem pełnomocnik nie może być drugą stroną czynności prawnej, której dokonywa w imieniu mocodawcy, chyba że co innego wynika z treści pełnomocnictwa albo że ze względu na treść czynności prawnej wyłączona jest możliwość naruszenia interesów mocodawcy. Przepis ten stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy pełnomocnik reprezentuje obie strony.
Oczywiście treść tego przepisu literalnie odnosi się do pełnomocników, jednakże Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 maja 1990 r., sygn. III CZP 8/90, mającej moc zasady prawnej, dopuścił możliwość stosowania w drodze analogii, przepisów o pełnomocnictwie do działań podejmowanych w charakterze organu osoby prawnej, art. 108. Stwierdził w niej, że nie ma żadnych ograniczeń podmiotowych i można jego regulacją objąć także inne podmioty.
W wyroku z dnia 9 marca 1993 r., sygn. akt I CR 3/93 orzekł, że „zakaz dokonywania przez pełnomocnika czynności prawnej „z samym sobą”, wynikający z art. 108 k.c., odnosi się również do sytuacji, gdy ta sama osoba fizyczna jest stroną czynności prawnej, działając z jednej strony jako organ będącego osobą prawną pełnomocnika mocodawcy, a z drugiej strony we własnym imieniu i na własną rzecz”. Podobnie wypowiedział się na ten temat w uchwale z dnia 14 września 2007 r., sygn. akt III CZP 31/07.
Jedna z tez wyroku Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 r., sygn. akt II CSK 41/09, brzmi: „nie można wykluczyć zastosowania art. 108 k.c. w sytuacji, w której dochodzi do czynności prawnej pomiędzy dwoma jednoosobowymi spółkami z o.o., których jedynym wspólnikiem jest ta sama osoba fizyczna, reprezentowanymi przez tego samego wspólnika, będącego zarazem jedynym członkiem zarządu obu spółek. W takiej sytuacji łatwo może dojść do kolizji interesów spółek i ewentualnych wierzycieli, a dokonywane czynności prawne mogą pozostać poza jakąkolwiek kontrolą”.
Mając więc na uwadze powyższe, należy stwierdzić, iż dla ważności czynności prawnych dokonywanych między osobami prawnymi, których przedmiotem będzie sprzedaż udziałów dokonywana między Panem jako właścicielem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością a jednocześnie prezesem i jedyną osobą reprezentującą spółkę zagraniczną, wymagane jest ustanowienie pełnomocnika.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Małgorzata Zegarowicz
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa, Prawa Kanonicznego i Administracji Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego im. Jana Pawła II w Lublinie. Aplikację radcowską ukończyła przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Białymstoku. Jako radca prawny pragnie rozwijać się zawodowo oraz służyć pomocą klientom. Interesuje się prawem rodzinnym, spadkowym, prawem pracy, spółdzielczym, mieszkaniowym, a także prawem karnym. Prowadzi własną kancelarię prawną w Suwałkach, a prywatnie pasjonuje się kuchnią, dekoracją wnętrz oraz poznawaniem nowych krajobrazów.
Zapytaj prawnika
