• Autor: Marcin Sądej
Jesteśmy wraz ze wspólniczką wspólnikami w spółce jawnej. W najbliższym czasie wspólniczka odejdzie ze spółki i chce przekazać swoje udziały synowi, który jest w związku małżeńskim (posiada rozdzielność majątkową). W chwili obecnej nie jest on nigdzie zatrudniony, w najbliższym czasie otworzy działalność gospodarczą (geodezja), posiłkując się środkami finansowymi z urzędu pracy. Do tej pory spółka jawna wybudowała dom i sprzedała go. Podatki: VAT (został przeniesiony), podatek dochodowy wspólniczka już zapłaciła, a ja dopiero zapłacę. Spółka kupiła działkę bez VAT-u od osoby fizycznej. Na działkę wydano pozwolenie na budowę budynków mieszkalnych. Spółka kupiła działkę od starostwa (kwota zawierała VAT). W jaki sposób przekazać udział należący do wspólniczki na jej syna? Czy umowa darowizny na syna jej udziału ma być w formie aktu notarialnego? Jakie konsekwencje podatkowe za tym idą? I co trzeba zrobić w związku z tym?
Kwestia darowizny udziałów (a właściwie ogółu praw i obowiązków) wymaga przeanalizowania na gruncie kilku podatków. Należy jednak wskazać, że ta forma przekazania udziałów jest najlepsza pod względem podatkowym.
Na wstępie wskażmy, że w myśl art. 4 § 1 pkt 1 Kodeksu spółek handlowych spółka osobowa to spółka jawna, spółka partnerska, spółka komandytowa i spółka komandytowo-akcyjna. W myśl art. 10 § 1 ww. ustawy ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko wówczas, gdy umowa spółki tak stanowi. Natomiast w myśl art. 10 § 2 ustawy, ogół praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej może być przeniesiony na inną osobę tylko po uzyskaniu pisemnej zgody wszystkich pozostałych wspólników, chyba że umowa spółki stanowi inaczej.
Zobacz też: Nieodpłatne przekazanie samochodu wspólnikowi spółki jawnej
Jedną z czynności prawnych przenoszącą ogół praw i obowiązków (udziałów) jest umowa darowizny. Darowizna należy do czynności, których celem jest dokonanie aktu przysporzenia majątkowego (świadczenie musi wzbogacić obdarowanego) i zobowiązanie darczyńcy musi być zamierzone jako nieodpłatne. Świadczenie ma charakter nieodpłatny, gdy druga strona umowy nie zobowiązuje się do jakiegokolwiek świadczenia w zamian za otrzymane świadczenie. Istotą darowizny – jako czynności nieodpłatnej – jest więc brak po drugiej stronie ekwiwalentu w postaci świadczenia wzajemnego.
Podkreśla się, że niedopuszczalne jest wydzielanie praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, jak również zbycie tylko pojedynczych praw bądź obowiązków. W przypadku zbycia takiego udziału na wspólnika przechodzi ogół praw i obowiązków w takim zakresie, w jakim przysługiwał on wspólnikowi występującemu w momencie dokonywania czynności przeniesienia.
Przeczytaj też: Darowizna akcji forma
Oznacza to, że skoro przedmiotem darowizny będzie ogół praw i obowiązków w spółce, osoba obdarowana nabędzie całość przysługujących praw i obowiązków.
Darowizna praw majątkowych nie wymaga formy aktu notarialnego. Kodeks spółek handlowych nie określa formy, w jakiej ma nastąpić zbycie udziału. W związku z tym może to być darowizna sporządzona w formie pisemnej. Zmiany w składzie spółki należy również w terminie 7 dni od daty zawarcia umowy zgłosić do KRS na formularzu KRS-Z1 i KRS-ZB. Do wniosku należy dołączyć umowę darowizny, dowód opłaty sądowej oraz zgody pozostałych wspólników. Dodatkowo zgłoszenia zmian należy w terminie 7 dni dokonać także w urzędzie skarbowym poprzez formularz NIP-8.
W pierwszej kolejności zastanówmy się nad skutkami podatkowymi darowizny ogółu praw i obowiązku w świetle ustawy PIT. Tutaj przede wszystkim wskazać należy na treść art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy, który podaje, że przepisów ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn. W myśl natomiast art. 1 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn podatkowi od spadków i darowizn podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny, polecenia darczyńcy.
W konsekwencji wszelkie umowy darowizny są wyłączone z zakresu opodatkowania podatkiem PIT. Oznacza to, że również darowizna udziałów w spółce jawnej nie wywołuje żadnych skutków na gruncie podatku dochodowego. Dodajmy, że obowiązek podatkowy z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych nie powstanie niezależnie od tego czy rozważana jest sytuacja prawno-podatkowa darczyńcy czy obdarowanego, gdyż czynności te nie są objęte zakresem stosowania tejże ustawy. Potwierdza to treść interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Bydgoszczy z 17.11.2016 r., nr 0461-ITPB1.4511.776.2016.2.PSZ:
„Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że ojciec Wnioskodawcy planuje dokonać darowizny całości przysługujących mu praw i obowiązków w spółce jawnej na rzecz Wnioskodawcy, zgodnie z art. 10 Kodeksu spółek handlowych (umowa przewiduje możliwość przeniesienia przez wspólnika ogółu praw i obowiązków w spółce na osobę trzecią; zgoda drugiego wspólnika na przeniesienie ogółu praw i obowiązków na rzecz Wnioskodawcy). Wnioskodawca oświadczył, że opisana darowizna podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn.
Nabycie przez Wnioskodawcę ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej niewątpliwie wiązać się będzie z przysporzeniem w Jego majątku. Ponieważ, jak wskazano we wniosku, do nabycia tego dojdzie w drodze darowizny, będzie się ono wiązało z powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn.
Zatem, skoro nabycie ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej podlega przepisom ustawy od spadków i darowizn, to powyższe wyklucza, zgodnie z treścią powołanego art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, możliwość zastosowania przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Reasumując należy stwierdzić, że przychód Wnioskodawcy z tytułu otrzymania od ojca darowizny udziału w spółce jawnej nie podlega przepisom ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W związku z powyższym, Wnioskodawca nie będzie zobowiązany do zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych z tego tytułu”.
Kolejny podatek który związany jest z działalnością gospodarczą to podatek VAT. Warto zatem zastanowić się czy darowizna ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej to czynność która podlega pod regulacje ustawy VAT.
Przede wszystkim zauważmy, że podatek VAT dotyczy wyłącznie podatnika, tzn. podmiotu, który wykonuje działalność gospodarczą. Podkreślmy, że zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy VAT podatnikiem podatku VAT jest spółka jawna, a nie jej wspólnicy. W konsekwencji w obrocie to spółka jawna jest vatowcem i to ona jest zobowiązana do rozliczenia podatku VAT.
Jeżeli zatem wspólnik spółki jawnej nie prowadzi własnej, indywidualnej działalności gospodarczej, w której ramach zajmuje się obrotem lub zarządzaniem udziałami i nie wykonuje czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem VAT na rzecz spółki jawnej, w której jest wspólnikiem, to darowizna udziałów w spółce jawnej nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT.
Powyższe znajduje potwierdzenie w interpretacji Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 12.02.2019 r., nr 0113-KDIPT1-2.4012.877.2018.2.PRP:
„Mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa, jak również orzecznictwo TSUE należy stwierdzić, iż darowizna ogółu praw i obowiązków w spółce jawnej przysługujących Wnioskodawcy dokonana na rzecz syna nie będzie traktowana jako działalność gospodarcza w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, natomiast ich zbywca (Wnioskodawca) nie uzyska statusu podatnika w tym zakresie. W konsekwencji czynność przekazania w formie darowizny ogółu praw i obowiązków przysługujących Wnioskodawcy w spółce jawnej nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług”.
Identycznie wypowiedział się Dyrektor Izby Skarbowej w Poznaniu w interpretacji z 01.02.2017 r., nr 3063-ILPP2-1.4512.215.2016.1.Awa:
„W oparciu o powołane przepisy prawa podatkowego uznać należy, że w okolicznościach niniejszej sprawy, brak jest przesłanek pozwalających na uznanie, że darowiznę udziałów, tj. tzw. ogół praw i obowiązków w Spółce jawnej na rzecz innej osoby fizycznej (męża Zainteresowanej) zaliczyć należy do płaszczyzny zawodowej Wnioskodawczyni. Zainteresowana nie jest zarejestrowanym podatnikiem VAT i nie prowadzi działalności maklerskiej, brokerskiej, ani innej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy. W ramach omawianej czynności Wnioskodawczyni nie uzyska od Obdarowanego, ani od podmiotu trzeciego, żadnego wynagrodzenia/świadczenia w zamian za dokonaną darowiznę.
Mając zatem na uwadze powołane wyżej przepisy oraz orzecznictwo TSUE, jak również przedstawiony opis zdarzenia przyszłego należy uznać, że darowizna udziału w prawach i obowiązkach Wnioskodawczyni (wspólnika Spółki jawnej) na rzecz męża nie stanowi działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług, natomiast Wnioskodawczyni nie uzyska statusu podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 ustawy w odniesieniu do tej czynności.
Podsumowując, czynność przekazania w formie darowizny przez Wnioskodawczynię udziału (ogółu praw i obowiązków) w Spółce jawnej na rzecz Obdarowanego, pozostanie poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług - nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem”.
Na początku wskazaliśmy, że darowizna udziałów w spółce jawnej podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy spoczywa na osobie obdarowanej. Przy czym jeżeli darowizna jest dokonywana pomiędzy członkami najbliższej rodziny, to istnieje możliwość skorzystania z całkowitego zwolnienia od podatku. Zgodnie z art. 4a ustawy jeżeli w ciągu 6 miesięcy od dnia otrzymania darowizny obdarowany zgłosi ten fakt do urzędu skarbowego na zgłoszeniu SD-Z2, to darowizna jest zwolniona od podatku. Potwierdza to treść interpretacji Dyrektora krajowej Informacji Skarbowej z 06.10.2017 r., nr 0112-KDIL3-1.4011.229.2017.1.AA:
„Niewątpliwie więc udział w spółce jawnej nosi znamiona prawa majątkowego, w związku z czym może on stanowić przedmiot umowy darowizny.
Dokonując subsumpcji opisu zdarzenia przyszłego do przedstawionych regulacji prawnych, należy stwierdzić, że darowizna ogółu praw i obowiązków w Spółce skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizna po stronie Obdarowanej. Z uwagi jednak na treść art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, po spełnieniu warunków w tym przepisie wskazanych zaistnieją przesłanki do zastosowania zwolnienia wynikającego z tego przepisu. W takim przypadku obowiązek ten nie przekształci się w zobowiązanie podatkowe, czyli zobowiązanie do zapłacenia podatku w wysokości, w terminie oraz w miejscu określonych w przepisach prawa podatkowego”.
Co ciekawe, ale niewiele osób jest świadomych, że darowizny mogą również podlegać podatkowi PCC. Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych, podatkowi temu podlegają umowy darowizny – w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy. Jednakże w przypadku, gdy umowa darowizny, nie wiąże się z przejęciem przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań osoby darującej, to taka umowa darowizny nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Podkreślmy tutaj, że długi i ciężary spoczywające na spółce nie są długami samego wspólnika. Pamiętajmy bowiem, ze spółka jawna posiada podmiotowość prawną tzn. może posiadać majątek oraz w swoim imieniu zaciągać zobowiązania. Nawet jeżeli istnieją długi spółki jawnej, które de facto spłaca wspólnik, to jednak w świetle prawa są to długi spółki jawnej, a nie wspólnika. W konsekwencji darowizna udziałów w spółce jawnej nie podlega również opodatkowaniu podatkiem PCC.
Na potwierdzenie mogę przywołać treść interpretacji Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z 31.08.2016 r., nr IBPB-2-1/4514-346/16-1/Asz:
„Małżonka, dokonując na rzecz Wnioskodawcy darowizny ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki jawnej, przeniosła ich nierozerwalną całość. Nie można bowiem zbyć samych poszczególnych elementów.
Przeniesienie przez małżonkę na Wnioskodawcę ogółu praw i obowiązków pod tytułem darmym (umowa darowizny) nie powoduje przyjęcia przez Wnioskodawcę (obdarowanego) długów, ciężarów i zobowiązań darczyńcy. Wnioskodawca nie przejmuje bowiem ani do odpowiedzialności osobistej ani do odpowiedzialności rzeczowej zobowiązań Spółki (w tym z tytułu istniejących zobowiązań), tylko wstępuje jedynie w sytuację prawną poprzedniego wspólnika (swojej małżonki). Odpowiedzialność zaś dotychczasowego i nowego wspólnika jest odpowiedzialnością solidarną i sybsydiarną, o czym stanowi art. 10 § 3 Kodeksu spółek handlowych.
Należy wskazać, iż przedstawiona we wniosku umowa darowizny nie będzie rodziła konsekwencji na gruncie podatku od czynności cywilnoprawnych.
Jak stanowi bowiem treść art. 10 § 3 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz. U. z 2013 r. poz. 1030, z późn. zm.), w przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika na inną osobę, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki. Z powyższego jednoznacznie wynika, iż za zobowiązania występującego wspólnika oraz zobowiązania spółki odpowiadają solidarnie wspólnik występujący oraz wspólnik przystępujący do spółki. To oznacza, że zobowiązania te nie są przejmowane przez obdarowanego (wspólnika przystępującego). Tym samym opisana darowizna nie wyczerpuje dyspozycji art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. d ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych”.
Jak zatem widać, pod względem podatkowym darowizna udziałów w spółce jawnej dokonana na rzecz członka rodziny jest korzystna podatkowo i warto właśnie z tej opcji skorzystać.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marcin Sądej
Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończone studia podyplomowe z zakresu Przeciwdziałania Przestępczości Gospodarczej i Skarbowej oraz z zakresu Rachunkowości i Rewizji Finansowej. Współpracuje z kancelariami doradców podatkowych oraz biurami rachunkowymi. Na co dzień zajmuje się obsługą prawną spółek handlowych. Publikuje artykuły o tematyce podatkowej. Udziela porad z zakresu prawa podatkowego, handlowego oraz cywilnego.
Zapytaj prawnika
