• Autor: Mateusz Rzeszowski
Dostałem propozycję objęcia stanowiska prezesa zarządu w gminnej spółdzielni „Samopomoc Chłopska”. Poprzedni prezes odchodzi na emeryturę. Zarząd jest jednoosobowy. Wiem, że spółdzielnia ma zadłużenie (niepłacone faktury dostawcom). Nie widziałem zestawienia tych faktur, więc nie mogę ocenić kondycji spółdzielni. Stąd ważne dla mnie pytanie: czy prezes zarządu GS SCh odpowiada za długi całym swym majątkiem? Jak tego uniknąć, co zrobić, żeby obecne zadłużenie mnie nie obciążało? Ze statutu spółdzielni nic konkretnego nie wynika.
Odpowiedzialność materialna prezesa zarządu w gminnej spółdzielni „Samopomoc Chłopska” względem wierzycieli uregulowana została w ustawie z dnia 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze. W pierwszej kolejności odniosę się do bieżącego zadłużenia spółdzielni i powodów jego powstania. Odpowiedzialność w zakresie działania na szkodę spółdzielni reguluje art. 58 omawianej ustawy:
Art. 58 Prawa spółdzielczego stanowi: „Członek zarządu, rady oraz likwidator odpowiada wobec spółdzielni za szkodę wyrządzoną działaniem lub zaniechaniem sprzecznym z prawem lub postanowieniami statutu spółdzielni, chyba że nie ponosi winy”.
Jak czytamy, w przypadku zawinionego działania na szkodę spółdzielni, członek zarządu ponosi odpowiedzialność majątkową względem spółdzielni. W omawianym stanie faktycznym nie możemy jednak mówić o zastosowaniu w stosunku do Pana tego przepisu, gdyż odpowiedzialność ta ma charakter personalny i odnosi się do konkretnej osoby członka zarządu, który dopuścił się działania na szkodę Spółdzielni. W związku z tym, omawiana podstawa prawna pozwala dochodzić należności od byłego członka zarządu, za kadencji którego doszło z jego strony do zawinionego działania.
Zobacz też: Ile zarabia członek rady nadzorczej spółdzielni mieszkaniowej
Przechodząc dalej, a mianowicie do odpowiedzialności bezpośrednio względem dłużników spółdzielni, należy zauważyć, iż do spółdzielni nie ma zastosowania art. 299 Kodeksu spółek handlowych, zgodnie z którym:
Art. 299 Kodeksu spółek handlowych: „§ 1. Jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania”.
Nie oznacza to jednak, iż nie mamy do czynienia z żadną formą odpowiedzialności członka zarządu spółdzielni względem jej wierzycieli. Otóż zgodnie z art. 137 Prawa spółdzielczego: „Do postępowania upadłościowego w sprawach nieuregulowanych niniejszą ustawą stosuje się przepisy prawa upadłościowego”.
Ustawa – Prawo upadłościowe przewiduje natomiast odpowiedzialność członków zarządu za niezgłoszenie upadłości w odpowiednim terminie.
Art. 21 Prawa upadłościowego:
„1. Dłużnik jest obowiązany, nie później niż w terminie trzydziestu dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o ogłoszenie upadłości.
2. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna albo inna jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, obowiązek, o którym mowa w ust. 1, spoczywa na każdym, kto na podstawie ustawy, umowy spółki lub statutu ma prawo do prowadzenia spraw dłużnika i do jego reprezentowania, samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.
3. Osoby, o których mowa w ust. 1 i 2, ponoszą odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną wskutek niezłożenia wniosku w terminie określonym w ust. 1, chyba że nie ponoszą winy. Osoby te mogą uwolnić się od odpowiedzialności, w szczególności jeżeli wykażą, że w terminie określonym w ust. 1 otwarto postępowanie restrukturyzacyjne albo zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu.”
Jak czytamy, odpowiedzialność członka zarządu spółdzielni będzie ograniczona do wysokości szkody wyrządzonej kontrahentowi na skutek niezłożenia wniosku o ogłoszenie upadłości, co w praktyce jest trudne do wykazania. Należy jednocześnie zauważyć, iż Prawo spółdzielcze zawiera odmienną procedurę ogłaszania upadłości określoną w art. 130 tejże:
„§ 1. Ogłoszenie upadłości spółdzielni następuje w razie jej niewypłacalności.
§ 2. Jeżeli według sprawozdania finansowego spółdzielni ogólna wartość jej aktywów nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich zobowiązań, zarząd powinien niezwłocznie zwołać walne zgromadzenie, na którego porządku obrad zamieszcza sprawę dalszego istnienia spółdzielni.
§ 3. Pomimo niewypłacalności spółdzielni walne zgromadzenie może podjąć uchwałę o dalszym istnieniu spółdzielni, jeżeli wskaże środki umożliwiające wyjście jej ze stanu niewypłacalności.
§ 4. W razie podjęcia przez walne zgromadzenie uchwały o postawieniu spółdzielni w stan upadłości, zarząd spółdzielni obowiązany jest niezwłocznie zgłosić do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości.”
Jak zatem widzimy, zarząd spółdzielni powinien monitorować ilość aktywów w stosunku do zobowiązań spółdzielni i jest zobowiązany do niezwłocznego zwołana walnego zgromadzenia spółdzielni w przypadku stwierdzenia jej niewypłacalności. Co więcej, jeśli wywiąże się z tego obowiązku, nie ponosi dalszej odpowiedzialności w przypadku skorzystania przez walne zgromadzenie z możliwości, o której mowa w § 3 cytowanego przepisu, w przeciwnym zaś razie obowiązany jest niezwłocznie zgłosić do sądu wniosek o ogłoszenie upadłości. Kwestią odpowiedzialności zarządu spółdzielni za nie zgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości zajmowały się niejednokrotnie sądy, które wykształciły jednolite orzecznictwo w tej kwestii. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 6 września 2011 r. (sygn. akt I UK 61/11):
„Obowiązki zarządu sprowadzają się w postępowaniu wewnątrzspółdzielczym w sprawie ogłoszenia upadłości spółdzielni do zwołania we właściwym czasie walnego zgromadzenia (po stwierdzeniu za pomocą sporządzonego według zasad prawidłowej rachunkowości (patrz art. 87 i nast. ustawy z 1982 r. Prawo spółdzielcze) sprawozdania finansowego, że ogólna wartość aktywów tej spółdzielni nie wystarcza na zaspokojenie wszystkich jej zobowiązań) oraz do niezwłocznego zgłoszenia wniosku do sądu o ogłoszenie upadłości po podjęciu uchwały przez walne zgromadzenie o postawieniu spółdzielni w stan upadłości. Dopiero uchybienie tym obowiązkom przez zarząd może prowadzić do przyjęcia, że niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości nastąpiło z winy jego członków.”
Reasumując, odpowiedzialność członków zarządu własnym majątkiem jest instytucją wyjątkową i co do zasady nie odpowiadają oni za zobowiązania spółdzielni. W przypadku działania w zgodzie z interesem spółdzielni i wywiązania się z obowiązku, o którym mowa w art. 130 Prawa spółdzielczego nie będzie mógł Pan zostać pociągnięty do odpowiedzialności materialnej za zobowiązania spółdzielni.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Mateusz Rzeszowski
Absolwent prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Specjalizuje się w prawie zamówień publicznych oraz obsłudze prawnej firm. Zajmuje się również sporządzaniem projektów umów, uchwał, regulaminów, polityk oraz innych aktów. Jednocześnie, posiada także szerokie zainteresowania w innych dziedzinach prawa, pozwalające na udzielanie porad w zróżnicowanych stanach faktycznych i prawnych.
Zapytaj prawnika
