• Autor: Adam Dąbrowski
Wraz z przyjęciem przez wspólników sprawozdania za ubiegły rok dobiega końca moja kadencja jako prezes jednoosobowego zarządu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Nie chciałbym, aby kadencja została przedłużona na następny okres, jednak chciałbym zostać prokurentem. Wydaje się, że po odbyciu walnego zgromadzenia spółka pozostanie bez zarządu. Nie będzie miał kto powołać nowego prokurenta (byłego prezesa). Czy prezes – dopóki jeszcze pełni swoją funkcję – może powołać sam siebie na prokurenta teraz albo z datą przyszłą, gdy już nie będzie zarządu?
Stosownie do Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.):
„Art. 208. (...)
§ 2. Każdy członek zarządu ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki. (...)
§ 6. Powołanie prokurenta wymaga zgody wszystkich członków zarządu.
§ 7. Odwołać prokurę może każdy członek zarządu.”
Według Kodeksu cywilnego (K.c.):
„Art. 1091.
§ 1. Prokura jest pełnomocnictwem udzielonym przez przedsiębiorcę podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru przedsiębiorców, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa.
§ 2. Nie można ograniczyć prokury ze skutkiem wobec osób trzecich, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.”
A skoro prokura jest pełnomocnictwem udzielanym przez przedsiębiorcę; co w przypadku spółki z o.o. oznacza zarząd jako organ uprawniony do prowadzenia jej spraw oraz jej reprezentowania. Członkowie zarządu są osobami będącymi ustawowymi przedstawicielami spółki z o.o. Powstaje zarazem pytanie – czy można być jednocześnie przedstawicielem ustawowym i pełnomocnikiem tego samego podmiotu?
Zobacz też: Rezygnacja z prokury samoistnej wzór
W kwestii tej wypowiadał się Sąd Najwyższy. W uchwale z 23 sierpnia 2006 r. (III CZP 68/06) wskazał, że członek zarządu spółki z o.o., uprawniony umową spółki do jej reprezentowania łącznie z drugim członkiem zarządu, może być ustanowiony pełnomocnikiem do poszczególnych czynności (sygn. akt III CZP 68/06).
W uchwale podjętej 24 kwietnia 2014 r. (III CZP 17/14) wskazano, że członkowi zarządu spółki może być udzielone nie tylko pełnomocnictwo do określonej czynności, ale również pełnomocnictwo rodzajowe. Jednak SN wykluczył możliwość udzielania pełnomocnictwa ogólnego.
Prokura stanowi pełnomocnictwo ogólne, które może być ograniczone:
Prokury nie można ograniczyć tylko do określonych czynności. W takim przypadku należałoby uznać to za ustanowienie pełnomocnictwa rodzajowej lub pełnomocnictwa do poszczególnych czynności.
Nie jest możliwe przyznanie pełnomocnictwa ogólnego jedynemu lub tylko jednemu z członków zarządu i upoważnienie wyłącznie jego do reprezentacji spółki. Byłoby to oceniane jako obejście przepisów.
W przypadku jedynego członka zarządu doszłoby do sytuacji udzielenia pełnomocnictwa ogólnego w postaci prokury samemu sobie – co także nie jest zgodne z prawem.
Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 24 lipca 2013 r. (sygn. akt III CNP 1/13) stwierdził, że jeżeli zarząd jest jednoosobowy, osoba stanowiąca zarząd ma prawo samoistnego reprezentowania spółki.
Prowadzi to do wniosku, że skoro jedyny członek zarządu ma prawo do samoistnego i pełnego reprezentowania spółki oraz prowadzenia jej spraw, to zbędne, niecelowe oraz sprzeczne z prawem jest ustanawianie prokurenta w osobie tego członka zarządu.
Pełnomocnictwo co do zasady udzielane jest osobie trzeciej, a nie samu sobie. Dana osoba ma prawo do działania we własnym imieniu i nie musi udzielać sobie jakiegokolwiek pełnomocnictwa.
W świetle powyższego nie może Pan sam siebie powołać na prokurenta jeszcze przed upływem swojej kadencji jako członka zarządu. Tym bardziej nie może powołać Pan sam siebie jako prokurenta z datą przyszłą. Gdyby to była inna osoba, jest to dopuszczalne. To, że nie będzie miał kto powołać nowego prokurenta, nie jest już Pana zmartwieniem jako byłego członka zarządu.
Dodatkowym problemem byłoby zgłoszenie powołania prokurenta do KRS. Skoro nie ma zarządu, nie ma kto tego dokonać.
Jestem zdania, że zarząd nie może powołać swego członka na prokurenta (pełnomocnika ogólnego), gdyż takie pełnomocnictwo jest jednoznaczne z ponownym powierzeniem członkowi zarządu prawa do jej reprezentowania i prowadzenia jej spraw.
W sytuacji, gdy członek zarządu ma prawo do samoistnego prowadzenia spraw spółki i jej reprezentowania – nie ma uzasadnienia prawnego dla ustanawiania go prokurentem. W ocenie sądów takie działanie prowadzi do tego, że dana osoba miałaby do wyboru, w jakiej roli występuje, co prowadziłoby do rozmycia odpowiedzialności za podejmowane decyzje i działania.
Obowiązujące przepisy nie zabraniają wprost powoływania jako prokurenta jedynego członka zarządu, więc nie sposób wskazać takiego przepisu. Nie wskażę Panu także przepisu zakazującego powoływania jako prokurenta jedynego członka zarządu, ze skutkiem powołania od daty przyszłej wskazanej w akcie powołania; gdy w tejże dacie jedyny członek zarządu nie będzie już w zarządzie.
W sytuacji gdy spółka ma prokurenta a nie ma zarządu; jeżeli zarząd nie będzie powołany szybko – powstaje pytanie, dlaczego tak się dzieje? Dlaczego wspólnicy tolerują sytuację, że spółka nie ma organu zarządzającego i uprawnionego do jej reprezentowania oraz prowadzenia jej spraw, a ma tylko pełnomocnika? Bywa to oceniane jako sygnał o nieciekawej sytuacji w spółce, o braku zainteresowania ze strony wspólników.
Problem nie leży w tym, że prokura może być przyszła, ale w tym, że prokurentem byłby Pan. Pan jako jednoosobowy zarząd dokonałby powołania siebie na prokurenta. To tak, jak umowa z samym sobą – co do zasady niezgodna z prawem. Gdyby był Pan byłym członkiem zarządu, nie byłoby problemów z powołaniem Pana na prokurenta przez aktualny zarząd (nawet jednoosobowy).
W praktyce można powołać i ustanowić jako prokurenta członka zarządu. Prokurentem jest się od chwili powołania, a dla skuteczności powołania nie jest potrzebny wpis w KRS. Wpis w KRS w tym zakresie jest konieczny, albowiem prawo wymaga ujawnienia osoby prokurenta i zakresu jego prokury.
Osobiście nie spotkałem się z przypadkiem, by członek zarządu, powołany przez siebie, został wpisany (ujawniony) jako prokurent w KRS. Spotkałem się z odmową wpisania jedynego członka zarządu jako prokurenta i kłopotami spółki, jakie powstały po odmowie wpisania. W tym przypadku odwołanie nastąpiło z dniem X, a powołanie prokurenta i złożenie wniosku było przed data odwołania.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Adam Dąbrowski
Radca prawny.
Zapytaj prawnika
