• Autor: Katarzyna Bereda
Od kilkunastu lat prowadzę działalność gospodarczą w formie dwuosobowej spółki cywilnej, w której ja i wspólnik mamy po 50% udziałów. Chciałbym się wycofać. Jak podzielić majątek w spółce, aby było to z korzyścią dla obu stron i nie wymagało zapłaty horrendalnych podatków? Nadmienię, że zyskiem w gotówce już się podzieliliśmy, podobnie rozliczyliśmy między sobą samochody, które należą do majątku spółki i nadal widnieją w ewidencji środków trwałych. Ponadto posiadamy maszyny i urządzenia – wartość ok. 100 tys. zł. Do majątku spółki należy też lokal użytkowy, który chcielibyśmy wycofać ze spółki przed moim z niej wyjściem. Proszę o odpowiedź na pytania: 1. Co będzie lepsze: dopisanie trzeciego wspólnika przed moim wycofaniem się ze spółki, czy jej likwidacja? 2. Jeśli zdecydowalibyśmy się na dopisanie trzeciego wspólnika, jak przebiegałby proces mojego wyjścia ze spółki? Jaki podatek musiałbym w związku z tym zapłacić? 3. Czy jest jakiś sposób, aby w rozliczeniu pominąć już rozliczone samochody? 4. Co będzie lepszym rozwiązaniem: wycofać zakupiony lokal ze spółki zanim z niej wyjdę, czy pozostawić go w spółce i domagać się spłaty?
Zgodnie z treścią art. 871 Kodeksu cywilnego (K.c.): „§ 1. Wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika.
§ 2. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki.”
Określony w art. 871 K.c. sposób rozliczenia z występującym wspólnikiem dotyczy jedynie majątku spółki w wąskim znaczeniu. Regulacja sposobu rozliczenia w odniesieniu do strat byłaby zbędna z tego powodu, że wspólnik również w okresie po wystąpieniu ze spółki nadal ponosi z innymi wspólnikami solidarną odpowiedzialność za zobowiązania powstałe w okresie, gdy jeszcze był wspólnikiem.
Zobacz też: Nowy wspólnik w spółce cywilnej
W pierwszej kolejności naturalne jest, że występujący wspólnik może żądać zwrotu wniesionych wkładów. Zgodnie natomiast z treścią art. 871 § 2 K.c. występującemu wspólnikowi zwraca się ponadto w pieniądzu taką wartość majątku spółki, pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników (obliczonej zgodnie z art. 871 § 1 K.c., a więc – w braku odpowiedniego postanowienia w umowie spółki – według wartości z chwili wniesienia wkładów), jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. Ponadto rozliczenie z występującym wspólnikiem jest dokonywane na dzień wygaśnięcia jego członkostwa w spółce.
Powyżej przedstawiona została sytuacja w przypadku wystąpienia ze spółki jednego wspólnika, przy czym jeżeli spółka jest dwuosobowa to ulega rozwiązaniu z mocy prawa. Natomiast, zgodnie z treścią art. 875 K.c.:
„§ 1. Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych.
§ 2. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki.
§ 3. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.”
Z uwagi na powyższe, z chwilą rozwiązania spółki wspólność (współwłasność) łączna majątku wspólników ulega ex lege przekształceniu we wspólność (współwłasność) w częściach ułamkowych. Z chwilą rozwiązania spółki w pierwszej kolejności musi nastąpić zapłacenie jej długów. Według postanowienia SN z 15.11.2016 r., III CSK 345/15, Legalis, przez „długi spółki” należy rozumieć długi ze stosunków „pozaspółkowych”, a nie zobowiązania wspólników wynikające ze stosunku spółki. W drugiej kolejności zwraca się wspólnikom ich wkłady przy odpowiednim zastosowaniu przepisów o rozliczeniu z występującym wspólnikiem (art. 871 K.c.). Następnie zaś pozostałą nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki (zob. art. 867 K.c.). Zob. też post. SN z 21.5.2014 r., II CSK 455/13, Legalis.
Mając powyższe na uwadze, wskazuję, że forma, jaką Państwo przyjmiecie, zależy tylko od Państwa. Jeżeli wspólnik chciałby kontynuować działalność z innym wspólnikiem, to może Pan jedynie wystąpić ze spółki. Jeżeli jednak chcą Państwo rozwiązać spółkę, to konieczna będzie likwidacja jej majątku.
Nie ma sformalizowanego postępowania likwidacyjnego, zastosowanie ma art. 875 K.c.: Spółka cywila nie posiada bowiem majątku, gdyż nie ma osobowości prawnej. Posiadaczami majątku są wspólnicy spółki. Podczas trwania spółki cywilnej występuje wspólność łączna – majątek jest wtedy niepodzielny. Po rozwiązaniu spółki majątek jest podzielny, od tego momentu występuje wspólność ułamkowa (art. 198, 199 i dalej K.c.). W przypadku niemożności dobrowolnego podziału majątku spółki, jego likwidację – na żądanie – przeprowadza sąd.
Ponadto przy likwidacji spółki należy sporządzić wykaz składników majątku na dzień likwidacji lub na dzień wystąpienia wspólnika ze spółki. Wykaz składników majątku powinien zawierać:
Jeżeli spółka cywilna była zobowiązana do prowadzenia ksiąg rachunkowych, powinna je zamknąć na dzień rozwiązania spółki, nie później niż w ciągu trzech miesięcy od dnia rozwiązania.
Odnosząc się do poszczególnych pytań, które Pan zadał:
1. Co będzie leszcze: dopisanie trzeciego wspólnika przed moim wycofaniem się ze spółki, czy jej likwidacja?
Wszystko zależy od tego, czy pozostający w spółce wspólnik chce kontynuować działalność gospodarczą. Natomiast jeżeli chodzi o aspekty ekonomiczne, to proszę pamiętać, że jeżeli do spółki przystąpi nowy wspólnik, a w „majątku” spółki jest nieruchomość, to taka umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego (co rodzi większe koszty takiej operacji). Sąd Najwyższy wskazał, iż przystąpienie nowego wspólnika do spółki cywilnej, w której wspólnikom przysługuje współwłasność łączna nieruchomości, wymaga zachowania formy szczególnej obowiązującej przy przeniesieniu własności nieruchomości. Nie można zaprzeczyć, że przecież wystąpienie ze spółki cywilnej wspólnika wypowiadającego swój udział – może być połączone z wstąpieniem na jego miejsce nowego wspólnika za zgodą pozostałych. W tej sytuacji nie sposób przyjąć, aby skutek w postaci zmiany kręgu współwłaścicieli łącznych nieruchomości nastąpił z mocy prawa. Nie ma zaś uzasadnionych podstaw, aby różnicować skutki ustąpienia wspólnika ze spółki cywilnej w odniesieniu do współwłasności nieruchomości od tego, czy w miejsce ustępującego wspólnika wstępuje, czy nie wstępuje inny wspólnik (III CZP 190/65).
2. Jeśli zdecydowalibyśmy się na dopisanie do spółki trzeciego wspólnika, jak przebiegałby proces mojego wyjścia ze spółki? Jaki podatek będę musiał w związku z tym zapłacić?
Zgodnie z art. 860 § 1 K.c.: „Przez umowę spółki wspólnicy zobowiązują się dążyć do osiągnięcia wspólnego celu gospodarczego przez działanie w sposób oznaczony, w szczególności przez wniesienie wkładów.”. Z uwagi na tę regulację uczulam, że ustawodawca nie przewidział takiej sytuacji, aby w spółce pozostał tylko jeden wspólnik. Musi być ich przynajmniej dwóch.
Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 września 1995 r.: poszerzenie składu osobowego spółki cywilnej jest możliwe tylko przez zawarcie nowej umowy między dotychczasowymi i nowymi wspólnikami (SA/Ka 1686/94). Niniejsze stanowisko zostało potwierdzone także przez Sąd Najwyższy, który w uchwale wskazał, że: „Dopuszczalne jest wstąpienie do spółki cywilnej nowego wspólnika i przejęcie przez niego dotychczasowych zobowiązań oraz uprawnień za zgodą pozostałych wspólników, w tym i jednocześnie ustępujących z tej spółki” (III CZP 190/65).
Natomiast w zakresie opodatkowania: Zgodnie z treścią art. 21 ust 1 pkt 50 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wkład wniesiony przez Pana do spółki będzie wolny od podatku – wolne od podatku są przychody otrzymane w związku ze zwrotem udziałów lub wkładów w spółdzielni, do wysokości wniesionych udziałów lub wkładów do spółdzielni. Natomiast już zysk wypracowany przez spółkę podlega opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Zgodnie bowiem ze stanowiskiem organów podatkowych: majątek otrzymany przez występującego wspólnika – ponad wniesiony wkład – wypełnia znamiona art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych („Za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw”).
3. Czy jest jakiś sposób, aby w rozliczeniu pominąć już rozliczone między nami samochody?
Tak, jeżeli są Państwo w tym zakresie zgodni, to rozliczenie to tylko czynność formalna. Jednak przy likwidacji majątku spółki konieczne jest ujawnienie takiego rozliczenia.
4. Co będzie lepszym rozwiązaniem: wycofać zakupiony lokal ze spółki zanim się wycofam, czy pozostawić go w spółce i domagać się spłaty?
Jeżeli chce Pan wycofać się ze spółki i otrzymać stosowny udział, to lepiej byłoby, aby lokal pozostał w spółce, gdyż przez to majątek spółki będzie większy, a co za tym idzie – Pana udział również. Jeżeli co do wielkości i wartości udziałów są Panowie jako wspólnicy zgodni, to warto jedynie dokonać rozliczeń zgodnie z obowiązującym stanem.
Proszę pamiętać, że jeżeli wypowie Pan udział w spółce cywilnej, to nie ma mowy o sprzedaży udziałów, gdyż spółka z mocy prawa przestanie istnieć. Przy dwuosobowej spółce możliwy jest manewr opisany powyżej – przyjęcie nowego wspólnika i ewentualne wystąpienie Pana lub sprzedaż udziałów. Jeżeli natomiast w majątku spółki widnieje nieruchomość, konieczna jest umowa w formie aktu notarialnego, co w wielu przypadkach stanowi barierę ekonomiczną.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Bereda
Adwokat, absolwentka Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego – pracę magisterską napisała z prawa pracy. Podczas studiów odbyła liczne praktyki, zarówno w sądach, jak i w kancelariach adwokackich. Aplikację adwokacką rozpoczęła w 2015 roku. W marcu 2018 roku przystąpiła do egzaminu zawodowego, uzyskując jeden z najlepszych wyników w izbie zielonogórskiej i w konsekwencji kończąc aplikację adwokacką z wyróżnieniem. Specjalizuje się w prawie rodzinnym, cywilnym, zobowiązaniach, prawie spadkowym, prawie gospodarczym i spółkach prawa handlowego.
Zapytaj prawnika
