• Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Otrzymałam propozycję objęcia funkcji prezesa w spółce z o.o. (start-upie) działającym od kilku miesięcy. Ze względu na brak rozdzielności majątkowej chciałabym się jak najbardziej zabezpieczyć przed ewentualnymi długami spółki. Mam do wyboru drugie rozwiązanie: objęcie stanowiska dyrektora (na zasadzie jednoosobowej działalności gospodarczej), wraz z uzyskaniem pełnomocnictwa do podpisywania wszystkich umów. Otrzymałam jednak informację, że to nie jest do końca dobre rozwiązanie, ponieważ i tak odpowiada się za podpisane umowy, pełnomocnictwa trudniej się zrzec i podlega ono innemu prawu. Proszę o poradę, która ścieżka jest najbardziej bezpieczna i czy rozdzielność majątkowa jest wskazana również w tym przypadku.
Członkostwo w zarządzie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest zadaniem ryzykownym. W sytuacjach ściśle prawem określonych członkowie zarządu spółki z o.o. ponoszą bowiem odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Jednym z przepisów statuujących odpowiedzialność członka zarządu spółki z o.o. jest art. 299 § 1 kodeksu spółek handlowych (dalej: K.s.h.). Zgodnie z przedmiotowym przepisem „jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania”. W przypadku bezskuteczności egzekucji prowadzonej przeciwko spółce wierzyciel może więc wystąpić z powództwem przeciwko członkom zarządu spółki z o.o., wnosząc o zasądzenie od nich na swoją rzecz kwot których, z uwagi na brak majątku, nie udało się wyegzekwować od samej spółki.
Zobacz też: Odpowiedzialność prezesa spółki z o.o.
Mając na uwadze powyższe, często pojawia się u nas prawników pytanie, jak uchronić osoby piastujące funkcje członków zarządu w spółkach z o.o. od ryzyka związanego z przedmiotową odpowiedzialnością. Nie chodzi przy tym o kwestie uniknięcia samej odpowiedzialności za zobowiązania spółki (art. 299 § 2 K.s.h. wskazuje bowiem na okoliczności pozwalające na uwolnienie się od odpowiedzialności), lecz takie ułożenie stosunków majątkowych małżeńskich, aby w maksymalny sposób zabezpieczyć majątek małżonków przed egzekucją zasądzonej należności.
Przeczytaj też: Spółka z o.o. odpowiedzialność majątkowa
Jednym z możliwych rozwiązań jest istnienie pomiędzy małżonkami ustroju rozdzielności majątkowej. Zabezpiecza ono majątek przed egzekucją, pod warunkiem jednak, iż wszelkie wartościowe składniki majątkowe wchodzą w skład majątku odrębnego drugiego z małżonków (są nabywane wprost do majątku odrębnego bądź gdy ustrój rozdzielności majątkowej ustanawiany jest w trakcie trwania małżeństwa, wchodzą w skład tego majątku na skutek dokonanego, wraz z ustanowieniem rozdzielności majątkowej podziału majątku wspólnego, poprzez przyznanie wchodzących doń składników majątkowych w całości małżonkowi niebędącemu członkiem zarządu spółki z o.o.). Rozwiązanie, o którym mowa powyżej, z uwagi na różne sytuacje życiowe może okazać się jednak nie do końca racjonalne. De facto prowadzi bowiem do sytuacji, w której członek zarządu pozbawiony jest majątku. Co więcej, roszczenia wynikające z umowy małżeńskiej zgłaszane przez małżonka osoby upadłej uwzględniane mogą być wtedy, jeśli sama umowa małżeńska zawarta została między małżonkami nie wcześniej niż dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości.
Analiza przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wskazuje nawet, iż najbardziej optymalnym rozwiązaniem jest istnienie pomiędzy małżonkami ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej (art. 31 § 1). Zgodnie bowiem z art. 41 jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków (§ 1). Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa (§ 2).
W przypadku odpowiedzialności członka zarządu spółki z o.o. na podstawie art. 299 K.s.h. zastosowanie znajdzie regulacja art. 41 § 2 Kodeksu rodzinnego. Powyższe wynika z faktu, iż zobowiązanie małżonka będącego członkiem zarządu spółki z o.o. do zapłaty kwot zasądzonych na rzecz wierzyciela na podstawie art. 299 K.s.h. nie wynika z czynności prawnej. Jest to zobowiązanie, którego źródłem jest przepis prawa i wydane na jego podstawie orzeczenie sądu. W razie więc istnienia pomiędzy małżonkami ustroju wspólności majątkowej małżeńskiej egzekucja zasądzonych na podstawie art. 299 K.s.h. kwot możliwa będzie jedynie z majątku osobistego małżonka będącego członkiem zarządu oraz z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw autorskich i praw pokrewnych, prawa własności przemysłowej oraz innych praw twórcy. Składniki majątkowe objęte wspólnością majątkową małżeńską pozostają zaś w takiej sytuacji niezagrożone.
Podsumowując powyższe, dochodzimy do wniosku, że zaspokojenie z majątku wspólnego małżonków jest możliwe tylko wówczas, gdy zobowiązanie powstało w wyniku czynności prawnej dokonanej przez małżonka. Odpowiedzialność wynikająca z art. 299 K.s.h., tj. zaciągnięcie zobowiązania przez współmałżonka będącego członkiem zarządu w spółce z o.o. o zapłatę kwot zasądzonych na rzecz wierzyciela, nie jest czynnością prawną. Stwierdzić zatem należy, że wierzyciel spółki, np. bank, w razie jej niewypłacalności, będzie mógł kierować egzekucję wyłącznie do majątku osobistego współmałżonka będącego członkiem zarządu, zaś do majątku wspólnego wyłącznie w mocno ograniczonym zakresie (art. 41 § 2 Kodeksu rodzinnego).
Co do bycia pełnomocnikiem owej spółki, to musi Pani pamiętać, że pełnomocnik działa w imieniu reprezentowanej spółki i na jej rzecz. Odpowiedzialność prawną i finansową za działania pełnomocnika ponosi reprezentowana przez niego spółka. Pełnomocnik będzie odpowiadać wobec osób trzecich tylko, gdy działa bez umocowania lub przekracza zakres umocowania. Jeśli bowiem pełnomocnik będzie w stanie wykazać brak winy i działanie w ramach nieprecyzyjnego pełnomocnictwa, to nie odpowie za szkodę jaka powstała na skutek dokonanej przez niego czynności. A zatem pełnomocnik odpowiada tylko wobec spółki w ramach łączącego go ze spółką stosunku umownego, a jeśli w wyniku nierzetelnego i zawinionego działania spowodował, że spółka poniosła stratę wówczas odpowiada za szkodę wobec spółki.
I tu tak samo, zastosowanie ma art. 41 Kodeksu rodzinnego, tj. jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie za zgodą drugiego małżonka, wierzyciel może żądać zaspokojenia także z majątku wspólnego małżonków (§ 1). Jeżeli małżonek zaciągnął zobowiązanie bez zgody drugiego małżonka albo zobowiązanie jednego z małżonków nie wynika z czynności prawnej, wierzyciel może żądać zaspokojenia z majątku osobistego dłużnika, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez dłużnika z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z jego praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstała w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeśli więc spółka na skutek Pani zawinionego działania czy przekroczenia uprawnień poniosłaby szkodę, a Pai dobrowolnie by jej nie naprawił, płacąc odszkodowanie, to spółka może się zaspokoić (oczywiście uprzednio otrzymując wyrok sądowy) z Pana majątku osobistego, z wynagrodzenia za pracę lub z dochodów uzyskanych przez Pana z innej działalności zarobkowej, jak również z korzyści uzyskanych z Pana praw, o których mowa w art. 33 pkt 9, a jeżeli wierzytelność powstałaby w związku z prowadzeniem przedsiębiorstwa, także z przedmiotów majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa. Jeśli spółka wykazałaby, że działała Pan za zgodą żony (nawet dorozumianą, niekoniecznie pisemną), to spółka może zaspokoić się także z majątku wspólnego bez ograniczeń.
Tu również więc intercyza niewiele pomoże, jeśli Pan szybko popadnie w upadłość, bowiem zgodnie z art. 116 ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze „roszczenia małżonka upadłego wynikające z umowy majątkowej małżeńskiej mogą być uwzględnione tylko wówczas, gdy była ona zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości”.
Nie ma więc jasnej odpowiedzi, w jaki sposób najlepiej podjąć współpracę. Trzeba rozważyć wszystkie okoliczności, swój stan majątkowy, kondycję spółki. Na pewno mniej ryzykowne jest działanie jako pełnomocnik, przy czym wówczas bardzo ważne jest dobrze skonstruowane pełnomocnictwo i działanie stricte w jego zakresie, zaś wszelkie wątpliwości ze spółką rozstrzygać w formie pisemnej, a na dodatkowe czynności wymagać osobnego pełnomocnictwa.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
