Wykluczenie odpowiedzialności majątkowej jako właściciela i prezesa spółki

Polski system prawny nie przewiduje niestety takiej spółki, w której odpowiedzialność za jej zobowiązania ponosiłaby sama spółka z wyłączeniem jej wspólników i członków zarządu.

Spółki kapitałowe – chronią majątek osobisty wspólników

Najbardziej zbliżone konstrukcyjnie do tego założenia są spółki kapitałowe. Co do zasady spółki kapitałowe są samodzielnymi i odrębnymi od jej wspólników podmiotami stosunków prawnych. To one są stroną tworzonych przez siebie stosunków zobowiązaniowych (np. umów). Odpowiedzialność za wywiązywanie się z przyjmowanych na siebie obowiązków ciąży na spółkach. Wierzyciele, wchodząc w relacje ze spółką kapitałową, muszą mieć świadomość, że w razie trudności z wyegzekwowaniem należnego im świadczenia będą mogli go dochodzić wyłącznie z majątku spółki, ale już nie z majątku wspólników (członków osoby prawnej). Natomiast wspólnicy są spokojni, że egzekucja nie dosięgnie ich majątku osobistego, a wchodząc do spółki, ryzykują jedynie tym, ile w nią zainwestują (np. ile wydadzą na kupno udziałów – akcji).

Zobacz też: Czy prezes spółki z o.o. odpowiada swoim majątkiem

Dwa rodzaje spółek kapitałowych: z o.o. i akcyjna

Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych – dalej: „K.s.h.” wyodrębnia dwa rodzaje spółek kapitałowych: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością i spółkę akcyjną. W obu przypadkach wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Jednak zarówno w spółce z o.o., jak i w spółce akcyjnej wymagane jest powołanie zarządu, który w określonych przypadkach może ponosić odpowiedzialność posiłkową za zobowiązania spółki.

Z uwagi na wysokość kapitału zakładowego wymaganego do utworzenia spółki zdecydowanie większą popularnością cieszy się w Polsce spółka z o.o. Kapitał zakładowy tej spółki powinien wynosić co najmniej 5000 zł, podczas gdy wysokość kapitału zakładowego wymaganego do utworzenia spółki akcyjnej wynosi już 100 000 zł. Ponadto w spółce akcyjnej obligatoryjnie należy powołać radę nadzorczą. W przypadku spółki z o.o. rada nadzorcza lub komisja rewizyjna powinny być powołane, jeżeli kapitał zakładowy przewyższa kwotę 500 000 złotych, a wspólników jest więcej niż dwudziestu pięciu.

Cechy i odpowiedzialność spółki z o.o.

Stosownie do art. 151 § 1 i 2 K.s.h. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być utworzona przez jedną albo więcej osób w każdym celu prawnie dopuszczalnym, chyba że ustawa stanowi inaczej. Spółka z o.o. nie może być zawiązana wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Możliwe jest zatem założenie spółki z o.o. samodzielnie przez osobę fizyczną. Zgodnie z art. 151 § 4 K.s.h. wspólnicy spółki z o.o. nie odpowiadają za zobowiązania spółki. Odpowiedzialność za zobowiązania ponosi natomiast spółka całym swoim majątkiem.

W spółce z o.o. obligatoryjnym organem jest zarząd. Zarząd prowadzi sprawy spółki i reprezentuje ją na zewnątrz. Może on składać się z jednego lub większej liczby członków (art. 201 § 2 K.s.h.), a w jego skład mogą być powołane osoby spośród wspólników lub spoza ich grona. W przypadku zarządu jednoosobowego wszystkie uprawnienia do reprezentacji spółki przysługują jedynemu jego członkowi. Zgodnie natomiast z art. 205 K.s.h. jeżeli zarząd jest wieloosobowy, sposób reprezentowania określa umowa spółki. Przykładowo, umowa spółki może przyznawać prawo jednoosobowej reprezentacji każdemu członkowi zarządu lub jedynie prezesowi zarządu, członkom zarządu tylko łącznie z innym członkiem zarządu, prezesem zarządu lub prokurentem. Możliwe jest także przyznanie prawa reprezentacji spółki członkowi zarządu jednoosobowo do wysokości określonej kwoty, a powyżej tej kwoty – łącznie z innym członkiem zarządu (tak: uchwała SN z 24.10.1996 r., sygn. akt III CZP 112/96). Jeżeli umowa spółki nie zawiera żadnych postanowień w tym przedmiocie, do składania oświadczeń w imieniu spółki wymagane jest współdziałanie dwóch członków zarządu albo jednego członka zarządu łącznie z prokurentem.

Odpowiedzialność majątkowa członków zarządu spółki

Problematykę odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki reguluje art. 299 K.s.h. Stanowi on, że jeżeli egzekucja przeciwko spółce okaże się bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania. Powołany przepis wprowadza dwie przesłanki solidarnej odpowiedzialności członków zarządu za zobowiązania spółki: pierwsza – że istnieje niezaspokojone zobowiązanie spółki, a druga – że egzekucja prowadzona przeciwko spółce okazała się bezskuteczna. Wierzyciel nie musi przy tym wykazywać, iż wyczerpał wszelkie możliwe sposoby egzekucji. Ustalenie przesłanki bezskuteczności egzekucji może nastąpić na podstawie każdego dowodu wskazującego, że spółka nie ma majątku, który pozwalałby na zaspokojenie wierzyciela – może być to np. postanowienie sądu o oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości z tego powodu, że majątek spółki nie wystarcza nawet na koszty postępowania, bilans spółki, z którego wynika, że nie ma ona majątku wystarczającego na zaspokojenie wierzyciela, postanowienie o bezskutecznym umorzeniu egzekucji uzyskane przez innego wierzyciela.

Ogłoszenie upadłości sposobem na uwolnienie się od odpowiedzialności

W myśl art. 299 § 2 K.s.h. członek zarządu może się uwolnić od odpowiedzialności, m.in. jeżeli wykaże, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub w tym samym czasie wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.

Wniosek o ogłoszenie upadłości jest zgłoszony we właściwym terminie wówczas, gdy ma to miejsce w ciągu 30 dni od dnia, w którym wystąpiła podstawa ogłoszenia upadłości [art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe (Dz. U. z 2019 r. poz. 498), dalej: „pr. up.”]. Podstawy ogłoszenia upadłości są dwie:

1. upadłość płynnościowa, gdy dłużnik utracił zdolność do wykonywania swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych (art. 11 ust. 1 pr. up.), przy czym upadłość płynnościową domniemywa się, gdy opóźnienia w płatnościach przekraczają 3 miesiące (art. 11 ust. 1a pr. up.);
2.  upadłość bilansowa dotycząca osób prawnych oraz innych jednostek organizacyjnych wyposażonych w zdolność prawną, która polega na tym, że dłużnik „jest pod bilansem”, tj. zobowiązania pieniężne dłużnika przekraczają wartość jego majątku, a stan ten utrzymuje się przez okres dłuższy niż 24 miesiące (art. 11 ust. 2 pr. up.).

Postępowanie restrukturyzacyjne

O ile zatem można w miarę precyzyjnie ustalić, czy zarząd „we właściwym czasie” zgłosił spółkę do upadłości, o tyle sprawa nie jest taka jednoznaczna w odniesieniu do zgłoszenia spółki do procedury restrukturyzacyjnej. Przepisy nie wskazują bowiem, jak rozumieć sformułowanie, że „w tym samym czasie”, czyli „we właściwym czasie” wydano postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układ. Postanowienia te wydaje bowiem sąd, a nie dłużnik. Postępowanie restrukturyzacyjne można prowadzić wobec dłużnika już niewypłacalnego lub zagrożonego niewypłacalnością (art. 6 ust. 1 ustawy Prawo restrukturyzacyjne, dalej: „pr. rest.”), przy czym to drugie pojęcie określone jest w Prawie restrukturyzacyjnym jako sytuacja ekonomiczna wskazująca, że w niedługim czasie dłużnik „może stać się niewypłacalny” (art. 6 ust. 3 pr. rest.). W tej sytuacji przyjmuje się, że członkowie zarządu mogą uwolnić się od odpowiedzialności za zobowiązania spółki, jeżeli w ciągu 30 dni wymaganych przez Prawo upadłościowe zarząd łącznie z wnioskiem o ogłoszenie upadłości złoży jednocześnie wniosek restrukturyzacyjny (art. 7 pr. rest.), co spowoduje, że sąd najpierw rozpozna wniosek restrukturyzacyjny (art. 11 pr. rest.), zaś sąd upadłościowy wstrzyma rozpoznanie wniosku o ogłoszenie upadłości do czasu wydania prawomocnego orzeczenia w sprawie wniosku restrukturyzacyjnego (art. 12 ust. 2 pr. rest.), chyba że zajdą przesłanki z art. 12 ust. 3 pr. rest. do wspólnego rozpoznania przez sąd upadłościowy wniosku restrukturyzacyjnego i wniosku o ogłoszenie upadłości. Jeżeli sąd wyda postanowienie o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo o zatwierdzeniu układu w wyniku powyższego zgłoszenia, to uważać należy, że doszło do tego „we właściwym czasie”. Nie da się natomiast jednoznacznie rozstrzygnąć, kiedy spełniona jest przesłanka wydania postanowienia „we właściwym czasie”, jeżeli chodzi o dłużnika tylko zagrożonego upadłością, który nie wystąpił o upadłość, a jedynie zgłosił wniosek restrukturyzacyjny. Wydaje się, że jeżeli zarząd spółki zagrożonej upadłością ale jeszcze nie upadłej, składa wniosek restrukturyzacyjny w rozumieniu art. 7 ust. 2 pr. rest., to w każdym przypadku będzie wolny od odpowiedzialności, niezależnie od tego, kiedy sąd restrukturyzacyjny upora się z tym wnioskiem i wyda stosowne postanowienie, z tym tylko zastrzeżeniem, że jeżeli przed wydaniem postanowienia sytuacja spółki pogorszy się na tyle, iż spółka stanie się niewypłacalna, zarząd niezależnie od tego, że uprzednio złożył wniosek restrukturyzacyjny, teraz (w ciągu 30 dni), chcąc się uwolnić od osobistej odpowiedzialności, musi złożyć wniosek upadłościowy.

Kolejne dwie przesłanki przewidziane w art. 299 § 2 K.s.h. to:

1. niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości bez winy członka zarządu oraz
2. brak szkody w majątku wierzyciela pomimo niezgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości oraz niewydania postanowienia o otwarciu postępowania restrukturyzacyjnego albo niezatwierdzenia układu w postępowaniu w przedmiocie zatwierdzenia układu.

Umowa spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być zawarta w dwojaki sposób: tradycyjnie poprzez sporządzenie umowy w formie aktu notarialnego albo przy wykorzystaniu wzorca umowy udostępnianego w systemie teleinformatycznym. W celu elektronicznej rejestracji spółki z o.o. konieczne jest założenie i aktywowanie indywidualnego konta na portalu S24 dostępnym na stronie https://ekrs.ms.gov.pl/.

Szczegółowe informacje na temat procedury zawierania umowy przy wykorzystaniu wzorca dostępne są na stronie https://www.biznes.gov.pl/pl/firma/zakladanie-firmy/chce-zalozyc-spolke-z-o-o/rejestracja-spolki-z-o-o-przez-internet.

Działania chroniące prywatne majątki w spółce z o.o.

Reasumując, jeżeli chciałby Pan uniknąć w przyszłości ewentualnej odpowiedzialności za zobowiązania wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej, sugerowałabym założenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Ten rodzaj działalności pozwala chronić majątek wspólników w tym sensie, że wierzyciele spółki nie mogą prowadząc egzekucję przeciwko spółce sięgnąć do majątków osobistych wspólników. W spółce z o.o. obligatoryjnie należy powołać jednak zarząd, który jest organem odpowiedzialnym za prowadzenie spraw spółki i reprezentowanie jej na zewnątrz. K.s.h. przewiduje posiłkową odpowiedzialność członków zarządu, w przypadku gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna. Od tej odpowiedzialności można jednak uwolnić się w stosunkowo łatwy sposób (najprościej – pilnując, czy spółka na bieżąco realizuje swoje wymagalne zobowiązania, a w przypadku utraty płynności finansowej – składając wniosek o ogłoszenie upadłości). Umowa spółki z o.o. może być zawarta w formie aktu notarialnego lub przy wykorzystania wzorca umownego dostępnego w systemie teleinformatycznym. Jeżeli nie chciałby Pan figurować w KRS jako członek zarządu, zarząd spółki może udzielić Panu prokury. Prokura jest szczególnym rodzajem pełnomocnictwa, które obejmuje umocowanie do czynności sądowych i pozasądowych, jakie są związane z prowadzeniem przedsiębiorstwa. Prokurent nie zastępuje jednak zarządu w spółce.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.