Zatrudnienie członków zarządu spółki z o.o. na stanowiskach pracowniczych

Zatrudnienie członków zarządu spółki z o.o. w tejże spółce na stanowiskach pracowniczych

Prawo nie zabrania – co do samej zasady – zatrudniania członków zarządu spółki z o.o. w tejże spółce na stanowiskach pracowniczych (można powiedzieć „szeregowych”). Pracownicy mogą zakładać spółki kapitałowe i odwrotnie, założenie spółki nie wyklucza zatrudnienia w niej jej wspólnika, który może być również w jej zarządzie (uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 czerwca 2010 r., II UK 33/10, LEX nr 598436).

Jednakże kluczową kwestią w ramach tego zagadnienia jest problem wokół tak zwanych właściwości świadczenia pracy. Zgodnie z definicją stosunku pracy zawartą w Kodeksie pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania odpłatnej pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem (art. 22 § 1 K.p.). Mówimy tu zatem o modelu, w którym pracownik podporządkowany jest pracodawcy. Ma on wykonywać pracę na rzecz innej osoby. W przypadku spółki z o.o. tą inną osobą jest właśnie spółka jako osoba prawna.

Z samego faktu, że czynności w sprawach z zakresu prawa pracy w spółce z o.o. dokonuje jej zarząd nie wyklucza podporządkowania członka zarządu jako pracownika spółki „kierownictwa pracodawcy” (art. 22 § 1 K.p.). W orzecznictwie zwrócono już uwagę, że zakresem tego „kierownictwa” w odniesieniu do zatrudnionych członków zarządu obejmować należy zarówno wydawanie pracownikowi poleceń, jak też ogólniejszą zależność ekonomiczną od pracodawcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 1998 r., II UKN 394/98, OSNAPiUS 2000 Nr 4, poz. 159 z glosą Z. Hajna OSP 2000 Nr 12, poz. 177; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2008 r., I UK 162/08, M.P.Pr. 2009 nr 5, s. 268-271).

Element podporządkowania w praktyce realizuje się przez wydawanie poleceń, ustalenie rozkładu czasu pracy, wymierzanie kar porządkowych, udzielanie urlopów i innych zwolnień z pracy, wypłatę wynagrodzenia za pracę, zaliczek, diet, ryczałtów z tytułu podróży służbowych. Także wydanie regulaminu pracy, regulaminu wynagradzania mieści się w strefie uprawnień kierowniczych pracodawcy (zob. H. Lewandowski, Uprawnienia kierownicze w umownym stosunku pracy, Warszawa 1997, s. 18). Pojęcie podporządkowania obejmuje swym zakresem również samodzielne organizowanie się pracownika w wybranym przez siebie czasie, zwłaszcza jeżeli dotyka stanowisk kierowniczych, cechujących się wysoką samodzielnością i decyzyjnością. Stąd, obejmuje swym zakresem nie tylko podporządkowanie osobowe, lecz także organizacyjne (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1998 r., I PKN 293/98, OSNAPiUS 1999 Nr 18, poz. 582). W przypadku próby łączenia statusu członka zarządu z pracą najemną w miejsce ścisłego hierarchicznego podporządkowania pracownika i obowiązku stosowania się do dyspozycji pracodawcy, nawet w technicznym zakresie działania pojawia się nowe podporządkowanie autonomiczne, polegające na wyznaczaniu pracownikowi przez pracodawcę zadań bez ingerowania w sposób ich wykonywania (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 2006 r., I PK 146/05, OSNP 2007 nr 5-6, poz. 67). Z treści pisemnych motywów zaskarżonego orzeczenia wynika, że tej sferze nadano priorytetowe znaczenie.

Zobacz też: Czy wspólnik może pracować dla spółki bez umowy

Realizowanie zatrudnienia o cechach pracowniczych

Trzeba też zasygnalizować stanowisko, że o tym, czy strony istotnie nawiązały stosunek pracy stanowiący tytuł ubezpieczeń społecznych, nie decyduje zatem samo formalne zawarcie umowy o pracę, wypłata wynagrodzenia, przystąpienie do ubezpieczenia i opłacenie składki, wystawienie świadectwa pracy, ale faktyczne i rzeczywiste realizowanie elementów charakterystycznych dla stosunku pracy, a wynikających z art. 22 § 1 K.p. Istotne więc jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych, a okoliczności wynikające z formalnie zawartej umowy o pracę nie są wiążące w postępowaniu o ustalenie podlegania obowiązkowi pracowniczego ubezpieczenia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2016 r., III UK 83/15, LEX nr 2026236).

Treść oświadczeń woli złożonych przez strony przy zawieraniu umowy o pracę nie ma więc rozstrzygającego znaczenia dla kwalifikacji danego stosunku prawnego służącego pozyskiwaniu „pracy” jako stosunku pracy (wyroki Sądu Najwyższego z dnia: 17 maja 2016 r., I PK 139/15, LEX nr 2057610; 26 lutego 2013 r., I UK 472/12, LEX nr 1356412). Istotne jest, aby stosunek pracy zrealizował się przez wykonywanie zatrudnienia o cechach pracowniczych.

Zatem w całej sprawie ważne jest jak spółka z o.o. egzekwuje wykonywanie pracy podporządkowanej. Najistotniejsze znaczenie ma tutaj fakt ustanowienia podmiotu, który te funkcje władcze sprawuje i jaki ma do tego mandat. Zwykle powinno dojść do jego spersonifikowania, a pomocny w tym zakresie jest art. 31 § 1 K.p. Organ zarządzający lub osoba wyznaczona w rozumieniu art. 31 K.p. mogą dokonywać czynności z zakresu prawa pracy przez pełnomocnika (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 kwietnia 2007 r., II PK 252/06, LEX nr 898854).

Nawiązywanie stosunku pracy z członkiem zarządu

Może być więc i tak, że niezależnie od ustawowego trybu nawiązania i rozwiązania stosunku pracy z członkiem zarządu (art. 210 § 1 Kodeksu spółek handlowych – K.s.h.), w zakresie poleceń dotyczących jego pracowniczego zatrudnienia na innym stanowisku niż funkcja w zarządzie, będzie on musiał podporządkować się poleceniom osób wykonujących czynności za pracodawcę (art. 31 § 1 K.p.).

Wspomniany wyżej art. 210 K.s.h. stanowi w § 1, że w umowie między spółką a członkiem zarządu oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników. Konieczne jest zatem powołanie pełnomocnika w drodze ważnie podjętej uchwały zgromadzenia wspólników do reprezentacji spółki przy zawieraniu umowy o pracę z członkiem zarządu – jeśli nie działa w spółce rada nadzorcza, która dodatkowo wyraża wolę reprezentacji tejże spółki.

Szczególny przypadek został przewidziany natomiast w przepisie art. 210 § 2 K.s.h. Stanowi on, że czynność prawna (a taką czynnością jest zawarcie umowy o pracę) między jedynym wspólnikiem będącym równocześnie jedynym członkiem zarządu a reprezentowaną przez niego spółką z o.o. wymaga zachowania formy aktu notarialnego. Nie dotyczy to sytuacji, gdy mamy co prawda spółkę jednoosobową, ale zarząd nie jest jednoosobowy i tożsamy ze wspólnikiem. Przepis ten nie ma również zastosowania do spółki jednoosobowej, lecz z wieloosobowym zarządem, w skład którego wchodzi wspólnik.

Nawiązywanie z członkami zarządów spółek kapitałowych stosunku pracy poprzez dopuszczenie do wykonywania zadań pracowniczych

Wskazać należy także, że w orzecznictwie sądowym dopuszcza się możliwość nawiązywania z członkami zarządów spółek kapitałowych stosunku pracy poprzez dopuszczenie do wykonywania zadań pracowniczych (m.in. w wyroku: z dnia 20 stycznia 2010 r., II PK 178/09, LEX nr 577829; z dnia 8 czerwca 2010 r., I PK 16/10, LEX nr 607243; z dnia 12 maja 2011 r., II UK 20/11, LEX nr 885004, z dnia 16 stycznia 2013 r., II CSK 280/12, LEX nr 1294478 oraz z dnia 13 listopada 2013 r., I PK 94/13, LEX nr 1448692). Przy czym podkreślenia wymaga, że ocena, czy z członkiem zarządu spółki została zawarta umowa o pracę przez dopuszczenie do jej wykonywania, zależy od okoliczności konkretnej sprawy w zakresie dotyczącym celów, do jakich zmierzały strony, a przede wszystkim od tego, czy nawiązanie stosunku pracy w ten sposób nie miało na celu obejścia prawa (art. 210 § 1 K.s.h.) oraz od zachowania elementów konstrukcyjnych stosunku pracy. Dlatego aby można było mówić o skutecznym dopuszczeniu pracownika – członka zarządu do pracy, w spółce musi istnieć organ lub pełnomocnik, o którym mowa w art. 210 § 1 K.s.h. Tylko bowiem dopuszczenie pracownika – członka zarządu do pracy za zgodą i wiedzą organu czy reprezentanta, o którym mowa w art. 210 § 1 K.s.h., można uznać za skuteczne nawiązanie stosunku pracy pomimo nieważności umowy o pracę zawartej z naruszeniem art. 210 K.s.h.

Brak możliwości zawarcia umowy o pracę pomiędzy jedynym wspólnikiem spółki z o.o. a jedynym członkiem jej zarządu

Istnieje natomiast utrwalona linia orzecznicza Sądu Najwyższego, zgodnie z którą brak jest możliwości zawarcia ważnej umowy o pracę pomiędzy jedynym wspólnikiem spółki z o.o. a jedynym członkiem jej zarządu – ze względu na brak podporządkowania pracowniczego (m.in.: wyrok SN z dnia 7 kwietnia 2010 r., II UK 177/09, OSP 2012, z. 1, s. 44 i n.; wyrok SN z 13 września 2016 r., III UK 226/15, LEX nr 2135550; wyrok SN z dnia 13 marca 2018 r., I UK 27/17, LEX nr 2508640; wyrok SA w Lublinie z dnia 29 września 2016 r., III AUa 321/16, LEX nr 2144837). Wywołuje to poważne implikacje prawne, finansowe oraz podatkowe. Zgodnie np. z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 18 lutego 2014 r., III AUa 786/13, LEX nr 1439153, wynagrodzenie członka zarządu spółki wypłacone na podstawie nieważnej umowy nie wchodzi do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, gdyż umowa nieważna od samego początku nie rodzi obowiązku objęcia ubezpieczeniami społecznymi. Zakładam jednak, że taki przypadek nie zachodzi w Pani sprawie, gdyż użyła Pani w opisie sprawy liczby mnogiej: „udziałowcy”.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.