• Data: 2022-08-26 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Przekształcam spółkę jawną w z o.o. Będę chciał w przyszłości dać/sprzedać część udziałów w spółce dla najlepszych pracowników. Ale chciałbym, aby w przypadku odejścia z pracy w spółce byli zobowiązani do sprzedaży udziałów na rzecz obecnych wspólników (po rzeczywistej cenie), i chciałbym to wpisać w umowie spółki. Czy można to zrobić? Jeżeli tak, jak to opisać? Potrzebuję konkretnych zapisów do umowy. Pierwszymi wspólnikami jestem ja i żona i będziemy mieli 1000 udziałów (kapitał 50 tys. zł, czyli 1 udział ma wartość 50 zł), kolejni wspólnicy to ewentualnie pracownicy, którzy mieliby być zobowiązani do sprzedaży udziałów w przypadku odejścia.
W pierwszej kolejności należy stworzyć umowę spółki z o.o., w której zostaną zawarte zapisy dotyczące ograniczenia zbywania udziałów, co zostanie przedstawione w dalszej części opinii.
To pozwoli w przyszłości przekazać udziały pracownikom jako przyszłym wspólnikom zgodnie z umową spółki, co zabezpieczy dalsze zbywanie udziałów przez wspólników.
Udział w spółce to część kapitału zakładowego o precyzyjnie określonej wartości nominalnej, ale także zespół praw i obowiązków, które dotyczą wspólników i są im przypisane. Udział jest wyrażony w konkretnej wartości pieniężnej, która może się zmieniać, ponieważ wartość kapitału zakładowego może ulegać modyfikacji, tj. można go obniżać lub zwiększać. Zgodnie z art. 154 § 2 Kodeksu spółek handlowych (dalej K.s.h.) wartość nominalna udziału nie może wynosić mniej niż 50 zł. Dodatkowo nie można objąć udziałów po cenie niższej niż ich wartość nominalna.
Możliwość zbywania udziałów w spółce z o.o. z zasady jest swobodna, chyba że wspólnicy spółki z o.o. wprowadzą do umowy spółki zapisy ograniczające możliwość obrotu udziałami. Jednakże zgodnie z przepisem art. 182 § 1 K.s.h.: „zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki albo w inny sposób ograniczyć”.
Ograniczenie jednak nie może prowadzić do całkowitego zakazu obrotu posiadanymi udziałami, gdyż rażąco i niekorzystnie wpływałoby na sytuację wspólnika chcącego opuścić spółkę. Ocena całkowitego zakazu obrotu udziałami została dokonana w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2011 r., sygn. akt I CSK 132/11, w którym to Sąd Najwyższy wskazał, iż „jedną z granic swobody wspólników w określaniu ograniczeń w obrocie udziałami w spółce z o.o. wyznacza kodeks spółek handlowych, a w szczególności art. 182 § 1 k.s.h., który dopuszcza jedynie ograniczenie zbywalności udziałów, a nie jej wyłączenie”. Nie jest zatem dopuszczalne całkowite i nieograniczone w czasie wyłącznie obrotu nimi. Takie postanowienia byłyby nieważne.
Przepisy Kodeksu spółek handlowych nie wprowadzają ograniczeń dotyczących rodzaju umów, które mogą przenosić własność udziałów. Najczęściej spotykaną umową przenoszącą własność udziałów jest umowa sprzedaży. Spotykane są również umowy darowizny udziałów lub umowy zamiany, które również mogą przenosić własność udziałów. Udziały mogą być także przenoszone na podstawie innych umów nazwanych oraz nienazwanych, zawieranych w związku z zasadą swobody umów.
Podstawowym aktem określającym wszelkie ograniczenia dotyczące zbywania udziałów jest umowa spółki.
Kodeks spółek handlowych przewiduje otwarty katalog ograniczeń zbywalności udziałów, dając jeden przykładowy, tj. uzależnienie zbycia od zgody spółki. Należy jednak zauważyć, iż w sytuacji wprowadzenia innych rodzajów ograniczeń umowa spółki powinna szczegółowo określać rodzaj danego ograniczenia oraz sankcje jego przekroczenia.
Najczęściej występującą formą ograniczenia zbywania udziałów w spółce jest:
Zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz zastawienie udziału umowa spółki może uzależnić od zgody spółki. Jeżeli w umowie spółki nie określono trybu, w jakim wyrażana jest zgoda, zgody tej udziela zarząd w formie pisemnej.
Zgodnie z art. 182 K.s.h. zbycie udziałów lub części udziału, umowa spółki może uzależnić od zgody spółki. Zgody udziela zarząd w formie pisemnej.
W przypadku gdy zarząd nie udzielił zgody na sprzedaż udziałów, wspólnik, który chce sprzedać udziały w spółce, może zwrócić się do sądu rejestrowego o wyrażenie takiej zgody. Na jego wniosek sąd wyda zgodę na zbycie udziałów, gdy istnieją ważne powody. Udzielenie zgody przez sąd nie kończy jednak procedury. Spółka może następnie, w terminie wyznaczonym przez sąd, przedstawić innego nabywcę udziałów. Innymi słowy, spółka może pozwolić na sprzedaż udziałów, ale nie tej osobie, której chce ustępujący wspólnik, a takiej, którą wybierze spółka (zarząd).
W razie braku porozumienia z przedstawionym przez spółkę nabywcą cenę nabycia i termin jej zapłaty ustala ww. sąd. Jeżeli wskazana przez spółkę osoba nie uiści ceny nabycia w wyznaczonym terminie, ustępujący wspólnik będzie mógł rozporządzać swobodnie swoimi udziałami.
Prawo pierwszeństwa nabycia polega na tym, że wspólnik przed sprzedażą udziałów osobie trzeciej, musi umożliwić ich zakup pozostałym wspólnikom. Sprzedaż udziałów osobie trzeciej możliwa będzie, gdy żaden ze wspólników nie skorzysta z prawa pierwszeństwa. Prawo to musi wynikać wprost z treści umowy spółki.
W literaturze oraz orzecznictwie przyjmuje się, iż prawo pierwszeństwa jest ograniczeniem zbycia udziału w spółce z o.o. wyrażającym się w konieczności uzyskania zgody wszystkich wspólników na zbycie udziału osobie spośród wspólników lub spoza ich grona (zob. A. Kidyba, Komentarz do art. 182 K.s.h. (w:) A. Kidyba, Kodeks spółek handlowych. Tom I. Komentarz, wyd. VI, LEX 2008).
Jeśli w umowie spółki z o.o. zostało zastrzeżone – jako jeden ze sposobów ograniczenia zbywalności udziałów – prawo pierwszeństwa dla pozostałych wspólników, ustalenia wymaga jakie konsekwencje powstają w sytuacji ewentualnego naruszenia tego prawa, a więc zbycia udziałów bez uprzedniego zaoferowania ich do nabycia wspólnikowi spółki.
Prawo pierwszeństwa do udziałów w spółce z o.o., przyznane pozostałym wspólnikom, w razie zbycia udziału przez wspólnika, oznacza, iż wyłączona jest możliwość zaoferowania do sprzedaży udziałów osobie trzeciej, przed uprzednim powiadomieniem pozostałych wspólników o zamiarze zbycia udziałów, celem skorzystania przez nich z możliwości nabycia.
Odmienny charakter ma prawo pierwokupu udziałów w spółce z o.o., uregulowane w art. 596–602 Kodeksu cywilnego. Prawo to jest zastrzeżeniem uprawnienia pierwszeństwa przy kupnie udziałów w razie, gdyby udziały miały być zbywane komukolwiek przez zobowiązanego (posiadacza udziałów). Zobowiązany, z tytułu prawa pierwokupu, ma następujące obowiązki: po pierwsze, może przystąpić do umowy sprzedaży jedynie pod warunkiem zawieszającym oraz po drugie, ma zawiadomić o treści tej umowy uprawnionego. Uprawniony wykonuje swoje prawo pierwokupu poprzez złożenie zobowiązanemu oświadczenia woli o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie. Oświadczenie to ma charakter prawnokształtujący, bo przez jego złożenie dochodzi do skutku zawarcia umowy sprzedaży udziałów pomiędzy uprawnionym a zobowiązanym. Umowa sprzedaży udziałów o takiej samej treści, co umowa zawarta pomiędzy zobowiązanym a osobą trzecią pod warunkiem (zob. A. Herbet, Obrót udziałami w spółce z o.o., Warszawa 2004, s. 215).
Skorzystanie z prawa pierwokupu ma ten skutek, że własność udziałów przechodzi na uprawnionego lecz na warunkach uzgodnionych z potencjalnym nabywcą. Uprawniony z prawa pierwokupu udziałów ma 7 dni na skorzystanie z niego. W umowie spółki można jednak przewidzieć termin dłuższy.
Istotą prawa pierwokupu udziałów w spółce z o.o. jest pierwszeństwo nabycia określonej rzeczy lub prawa w razie gdyby druga strona sprzedała rzecz lub prawo osobie trzeciej (art. 596 Kodeksu cywilnego). Prawo pierwokupu jest ściśle związane z umową sprzedaży i nie ma zastosowania do innych form zbycia. Inaczej mówiąc, jeśli zbywca zamierza darować udziały osobie trzeciej, to prawo pierwokupu nie będzie miało zastosowania, dlatego lepszym zabezpieczeniem przed ewentualną zmianą udziałowców na osoby nieznane będzie opisana wcześniej możliwość wprowadzenia do umowy spółki prawa pierwszeństwa nabycia udziałów.
Przykładowym zapisem zawartym w umowie spółki z o.o. zawierającym prawo pierwszeństwa nabycia udziałów w spółce z o.o. będzie taka regulacja:
„W przypadku gdy Spółka będzie mieć więcej niż jednego wspólnika, zbycie udziałów osobie trzeciej wymaga uprzedniej zgody Zgromadzenia Wspólników. Pozostałym wspólnikom przysługuje prawo pierwszeństwa nabycia udziałów przeznaczonych do zbycia, proporcjonalnie do liczby posiadanych udziałów.
Wspólnik zamierzający zbyć swoje udziały jest obowiązany złożyć pozostałym wspólnikom i Zarządowi pisemne zawiadomienie o zamiarze sprzedaży udziałów wskazując liczbę zbywanych udziałów, potencjalnego nabywcę oraz cenę sprzedaży.
Pozostałym wspólnikom przysługuje prawo pierwszeństwa do nabycia zbywanych udziałów proporcjonalnie do posiadanych udziałów w kapitale zakładowym Spółki. Wspólnicy mogą wykonać prawo pierwszeństwa w terminie 14 dni od daty otrzymania zawiadomienia. O zamiarze nabycia udziałów wspólnicy zawiadamiają wspólnika i zarząd w formie pisemnej. W przypadku rezygnacji z prawa pierwszeństwa przez niektórych wspólników, przechodzi ono na pozostałych proporcjonalnie do posiadanych udziałów. Wspólnik zbywający udziały wyznaczy pozostałym wspólnikom dodatkowy 7-dniowy termin na wykonanie prawa pierwszeństwa w stosunku do dodatkowych udziałów.
W przypadku skorzystania z prawa pierwszeństwa cena za udziały nie może być niższa niż cena określona w zawiadomieniu, o którym mowa w pkt X powyżej. Cena powinna być zapłacona w terminie 14 dni od daty złożenia oświadczenia o nabyciu udziałów lub oświadczenia o nabyciu dodatkowych udziałów. Strony w dobrej wierze uzgodnią pomiędzy sobą pozostałe warunki zbycia udziałów oraz dołożą należytych starań w celu zawarcia umowy zbycia udziałów.
W przypadku, gdy wspólnik zamierzający zbyć swoje udziały nie otrzyma ceny sprzedaży udziałów w terminie określonym w pkt X powyżej lub w przypadku nieskorzystania z prawa pierwszeństwa przez żadnego ze wspólników, wspólnik zbywający udziały wystąpi do zarządu o niezwłoczne zwołanie Zgromadzenia Wspólników w celu wyrażenia zgody na zbycie udziałów na rzecz podmiotu wskazanego w zawiadomieniu, o którym mowa w pkt X powyżej.
Zgromadzenie Wspólników może odmówić wyrażenia zgody na zbycie udziałów i wskazać innego nabywcę udziałów.
W przypadku niewskazania przez Zgromadzenie Wspólników innego nabywcy udziałów lub w przypadku nieuiszczenia przez nabywcę wskazanego przez Zgromadzenie Wspólników ceny sprzedaży w terminie 14 dni od dnia podjęcia uchwały, wspólnik może swobodnie zbyć udziały, jednakże za cenę nie niższą niż wskazaną w zawiadomieniu, o którym mowa w pkt X powyżej”.
Drugi przykład:
„Zbycie, zastawienie i nabycie udziałów może nastąpić za zezwoleniem Spółki. Zezwolenia udziela Zarząd, z zastrzeżeniem postanowień poniższych tego paragrafu.
Zezwolenie nie jest wymagane w sytuacji, gdy nabywcą udziałów jest osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych wspólnika zbywającego udziały.
O zamiarze zbycia udziałów wymagających zezwolenia wspólnik obowiązany jest zawiadomić Spółkę na miesiąc przed zamierzonym zbyciem. W zawiadomieniu należy wskazać osobę nabywcy, ustaloną cenę i inne istotne warunki transakcji.
Wspólnikom przysługuje pierwszeństwo nabycia zbywanych udziałów w proporcjach odpowiadających ich dotychczasowym udziałom.
Jeżeli wspólnicy w terminie 2 tygodni od otrzymania zawiadomienia nie skorzystają z prawa pierwszeństwa nabycia udziałów, wspólnik może udziały sprzedać wskazanej przez Zarząd osobie trzeciej”.
Muszą Państwo w pierwszej kolejności stworzyć umowę spółki, która realnie zabezpieczy dalsze zbywanie przez przyszłych pracowników udziałów w spółce m. in. np. wyrażenie zgody na zbycie udziału przez wybrany organ spółki bądź przez prawo pierwszeństwa bądź pierwokupu. W przyszłości w razie chęci sprzedaży bądź przekazania udziałów przyszłym wspólnikom trzeba będzie zawrzeć umowę sprzedaży mając na względzie przepisy zawartej umowy spółki.
W związku z powyższym istnieje możliwość ograniczenia dysponowania przez wspólników udziałami w spółce, jednakże wszelkie kwestie tego dotyczące powinny być szczegółowo uregulowane w umowie spółki. W mojej ocenie w Pana sytuacji sprawdzić się może zastrzeżenie w umowie prawa pierwszeństwa na rzecz wspólników.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
