• Autor: Katarzyna Nosal
Rodzice prowadzą spółkę cywilną z podziałem 50/50. Ja (ich syn) jestem zatrudniony w spółce jako pracownik. Mama i tata są już w podeszłym wieku i rozważamy moje wejście do spółki, aby nadal mogła funkcjonować, gdyby zdarzyło się, że jeden z rodziców umrze. Dodam, że posiadam rodzeństwo, którego rodzice nie chcą dopuścić do wejścia do spółki. W związku z opisaną sytuacją mam pytania: Czy wejście do spółki wiąże się z wyceną przez rzeczoznawcę całego jej majątku? Co się dzieje z majątkiem wspólnika, który nagle umiera? Czy po śmierci wspólnika rodzeństwo będzie mogło ubiegać się o majątek, jaki zostawił w spółce zmarły wspólnik? Czy jest to procentowy podział w majątku spółki? Zastanawiam się, czy nie lepiej i prościej byłoby założyć swoją jednoosobową działalność na siebie i przenosić majątek spółki na siebie? A po czasie, kiedy całość będzie przeniesiona, rozwiązać spółkę. A może Państwo mają prostsze rozwiązanie?
Wyjaśnienia zacznę od tego, że spółka cywilna nie jest tworem, który ma jakieś prawa i majątek. To umowa, w ramach której dwaj przedsiębiorcy prowadzący własne działalności gospodarcze współpracują. Majątek, jakim spółka się posługuje, to tak naprawdę majątek wspólny wspólników. Kwestie funkcjonowania spółki cywilnej reguluje Kodeks cywilny, nie Kodeks spółek handlowych. Zgodnie z art. 863 K.c. wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.
Rozszerzenie składu osobowego spółki jest zagadnieniem kontrowersyjnym, aczkolwiek jest obecnie już dopuszczalną formą poszerzenia działalności spółki. W doktrynie przyjmuje się, że zmiana składu osobowego spółki, polegająca na wstąpieniu do spółki nowego wspólnika, możliwa jest jedynie przez zmianę umowy spółki za zgodą jej wierzycieli. Potwierdzeniem tego jest wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 13 września 1995 r. SA/Ka 1686/94, który stwierdził, że poszerzenie składu osobowego spółki cywilnej jest możliwe tylko przez zawarcie nowej umowy między dotychczasowymi i nowymi wspólnikami.
Zatem, aby mógł Pan wstąpić do spółki, należałoby zawrzeć z rodzicami nową umowę spółki. Wycena przez rzeczoznawcę wartości wkładów nie jest konieczna.
Jeśli wspólników jest dwóch, w przypadku śmierci jednego z nich spółka, rzecz jasna, przestaje istnieć. Majątek stanowiący współwłasność łączną wspólników staje się majątkiem we współwłasności ułamkowej, a udział wspólnika zmarłego dziedziczą jego spadkobiercy na normalnych zasadach. Kodeks cywilny przewiduje też taką możliwość, że w umowie spółki można zastrzec, że spadkobiercy wspólnika wejdą do spółki na jego miejsce. W wypadku takim powinni oni wskazać spółce jedną osobę, która będzie wykonywała ich prawa. Dopóki to nie nastąpi, pozostali wspólnicy mogą sami podejmować wszelkie czynności w zakresie prowadzenia spraw spółki. Ta opcja Państwa z całą pewności nie interesuje. Natomiast w przypadku śmierci wspólnika bez tego zastrzeżenia, tak, jak już pisałam spółka nie ma racji bytu, a udział zmarłego staje się jego spadkiem. Oznacza to, że rodzeństwo jak najbardziej będzie miało prawa do wartości majątku wspólników w określonym prawem spadkowym udziale. Jak Pan to nazwał - procentowy udział w „majątku spółki”. To też oznacza, że można postanowić w umowie o dział spadku, że udział te przypadnie tylko jednemu z nich.
Opcja, którą Pan zaproponował, jest opcją najbardziej wygodną dla osiągnięcia Pańskiego celu. Omówmy więc to rozwiązanie.
Jeśli chce Pan w miejsce rodziców prowadzić ich działalność gospodarczą z wyłączeniem rodzeństwa, najlepszym rozwiązaniem jest przekazanie ich przedsiębiorstwa Panu i zamknięcie – likwidacja spółki. Spółka cywilna nie ma wprawdzie majątku, ale w ramach tej spółki przedsiębiorcy mogą prowadzić wspólnie określone przedsiębiorstwo. Zgodnie z art. 55(1) Kodeksu cywilnego – przedsiębiorstwo jest zorganizowanym zespołem składników niematerialnych i materialnych przeznaczonym do prowadzenia działalności gospodarczej. Obejmuje ono w szczególności:
Przedsiębiorstwo może być przedmiotem obrotu, w tym darowizny. Stąd też można zastosować tę drogę w celu przekazania przedsiębiorstwa dziecku jeszcze za życia rodziców.
W tym celu w pierwszej kolejności powinien Pan założyć przed dokonaniem darowizny własną działalność. Następnie rodzice, jako wspólnicy spółki, powinni podjąć uchwałę o dokonaniu darowizny przedsiębiorstwa na Pana rzecz. Jeśli w skład przedsiębiorstwa wchodzą nieruchomości, darowizna taka musi zostać dokonana w formie aktu notarialnego. Jeśli ich nie ma – zbycie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi.
W ciągu 6 miesięcy od zawarcia umowy darowizny należy zgłosić ten fakt do urzędu skarbowego w celu uzyskania zwolnienia od podatku od darowizn. Przy umowie w formie aktu notarialnego to notariusz składa zawiadomienie o darowiźnie do urzędu skarbowego.
Po dokonaniu darowizny rodzice muszą zlikwidować spółkę i wyrejestrować swoje działalności. Wymaga to oczywiście dokonania końcowych spisów – spis z natury pozostałych środków, towarów, rzeczy, które powinny w tym przypadku być zerowe.
Jeśli w skład przedsiębiorstwa wchodzą środki pieniężne, ich przekazanie musi być udokumentowane poprzez przelew z rachunku bankowego spółki cywilnej na rachunek Pana działalności.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (ustawa o VAT) – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (art. 7 ust. 1 ustawy o VAT). Jednak zgodnie z art. 6 pkt 1 ustawy o VAT – przepisów ustawy nie stosuje się do transakcji zbycia przedsiębiorstwa lub zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Zatem i w Państwa przypadku podatek odpadnie.
Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych – przepisów tejże ustawy nie stosuje się do przychodów podlegających przepisom o podatku od spadków i darowizn, zatem ani otrzymanie, ani darowanie przedsiębiorstwa w drodze darowizny nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym.
Przy umowie darowizny może powstać obowiązek zapłaty podatku od czynności cywilnoprawnych jednakże jedynie w zakresie, w jakim doszło do przejęcia długów i ciężarów.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Nosal
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
