• Data: 2022-06-10 • Autor: Marcin Sądej
Mam spółkę z o.o., której działalność zawiesiłem prawie 3 lata temu. Spółka została wykreślona z rejestru czynnych podatników VAT. Dwa miesiące temu sprzedałem osobie prywatnej środek trwały – samochód osobowy. Od razu chciałem złożyć deklarację VAT, ale okazało się, że po pierwsze, muszę zawnioskować do naczelnika urzędu skarbowego o przywrócenie spółki jako czynnego płatnika VAT, a po drugie – deklaracja musi być elektroniczna. Problem polega na tym, że odpowiedź z urzędu otrzymałem dopiero 2 tygodnie temu, a w niej poproszono, abym sprecyzował termin sprzedania środka trwałego, to oni dopiero „odwieszą”. Jak tę sprawę rozwiązać?
W pierwszej kolejności przeanalizujmy obowiązujące przepisy. Zgodnie z art. 96 ust. 9a pkt 1 ustawy VAT – wykreśleniu z urzędu z rejestru jako podatnik VAT podlega także podatnik, który zawiesił wykonywanie działalności gospodarczej na podstawie przepisów dotyczących zawieszenia wykonywania działalności gospodarczej na okres co najmniej 6 kolejnych miesięcy. Zgodnie natomiast z art. 96 ust. 9b ustawy VAT – jeżeli podatnik w okresie zawieszenia działalności gospodarczej będzie wykonywał czynności, o których mowa w art. 5 ust. 1, jest on obowiązany przed dniem:
Przywrócenie zarejestrowania jako podatnika VAT czynnego w okresie zawieszenia działalności
Natomiast zgodnie z art. 96 ust. 9c ustawy VAT – w przypadku złożenia zawiadomienia, o którym mowa w ust. 9b, naczelnik urzędu skarbowego nie wykreśla podatnika z rejestru albo przywraca zarejestrowanie podatnika jako podatnika VAT na okres wskazany w zawiadomieniu. Jeżeli okres wskazany w zawiadomieniu jest krótszy od okresu zawieszenia działalności gospodarczej, przepis ust. 9a pkt 1 stosuje się odpowiednio.
W świetle zatem powyższych przepisów podatnik, który ma zawieszoną działalność gospodarczą i w tym okresie planuje dokonać czynności opodatkowanej (a taką jest sprzedaż środka trwałego), powinien o tym fakcie zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego przed dokonaniem tej czynności.
Z powyższych przepisów wynika, że przywrócenie zarejestrowania w okresie zawieszenia działalności mogło mieć miejsce jedynie w przypadku zawiadomienia dokonanego przed dniem rozpoczęcia wykonywania takich czynności w okresie zawieszenia działalności gospodarczej. Biorąc zatem pod uwagę literalne brzmienie przepisów, nie ma możliwości wstecznego przywrócenia zarejestrowania podatnika jako podatnika VAT czynnego.
Trzeba jednak wskazać, że wielokrotnie zarówno polskie, jak i unijne sądy, jak również same organy podatkowe uznawały, że sam fakt zarejestrowania nie jest decydujący, jeżeli chodzi o uznanie danego podmiotu za podatnika VAT. Jest to bowiem kategoria obiektywna, której nie należy utożsamiać z kryteriami formalnymi, takimi jak rejestracja dla celów VAT. W konsekwencji pod pewnymi warunkami możliwe jest odliczenie podatku VAT od faktury wystawionej przez podatnika niezarejestrowanego.
Można zatem przyjąć, iż samo niezarejestrowanie jako podatnika podmiotu, który wystawia faktury i wprowadza je do obrotu nie stanowi bezwzględnej przesłanki do tego, żeby pozbawić nabywcę, który taką fakturę otrzymuje, prawa do odliczenia VAT. W piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 28 marca 2018 r., nr PT8.054.16.2018, możemy przeczytać:
„Zatem sam fakt otrzymania faktury z wykazanym podatkiem VAT nie jest wystarczającą przesłanką do realizacji prawa do dokonania obniżenia podatku należnego. Aby powstało prawo do odliczenia, u wystawcy faktury podatek VAT musi być wymagalny, co oznacza, że powstał obowiązek podatkowy z tytułu czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem oraz powstała także podstawa opodatkowania z tytułu zrealizowania jednej z czynności podlegających opodatkowaniu VAT. Niewystarczającym przy tym dla prawa do odliczenia podatku z danej faktury jest jedynie ustalenie, że dana usługa została wykonana, jeżeli nie zostanie wykazane, że to w wyniku czynności udokumentowanej tą właśnie fakturą rodzącej u sprzedawcy powstanie obowiązku podatkowego, doszło do nabycia tej usługi.
Należy podkreślić, że organy podatkowe, aby zakwestionować u podatnika prawo do odliczenia VAT, muszą w każdym przypadku udowodnić na podstawie obiektywnych przesłanek, że podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że transakcja wiązała się z przestępstwem popełnionym przez wystawcę faktury lub inny podmiot działający na wcześniejszym etapie (pkt 45 wyroku TSUE w sprawach połączonych C-80/11 i C-142/11). Reasumując, brak zarejestrowania dostawcy towaru (usługodawcy) jako podatnika VAT czynnego w związku z realizacją procesu rejestracji, jako taki nie pozbawia nabywcy automatycznie towaru (usługi) prawa do odliczenia podatku naliczonego. Jednocześnie jednak nabywca towarów w przypadku pojawiających się wątpliwości odnośnie kontrahenta (gdzie brak rejestracji kontrahenta stanowi istotną okoliczność, która powinna być wzięta pod uwagę) powinien zachować szczególną ostrożność i przedsięwziąć wszystkie działania, jakich można od niego racjonalnie oczekiwać, w celu upewnienia się, że dokonywana przez niego transakcja nie prowadzi do udziału w przestępstwie podatkowym.”
Tak też Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w interpretacji z 14.04.2017 r., nr 3063-ILPP1-2.4512.2.2017.2.AW:
„Natomiast gdy na podstawie obiektywnych okoliczności zostanie ustalone, że dostawa została zrealizowana na rzecz podatnika, który wiedział lub powinien wiedzieć, że nabywając towar, uczestniczył w transakcji wykorzystanej do popełnienia oszustwa w podatku od wartości dodanej, stwierdzenie niemożności skorzystania z prawa do odliczenia należy do sądu krajowego.
Wskazać należy, że działalność gospodarcza powinna być podejmowana i wykonywana przez przedsiębiorcę w sposób zawodowy, a pojęcie zawodowości, czyli profesjonalizmu, wiąże się z należytą starannością. Na osobach prowadzących zawodowo działalność gospodarczą ciąży obowiązek wykazywania szczególnej staranności w doborze kontrahentów, a także sprawdzenia, czy dostarczając towar wykonują usługę zgodnie z prawem. Wspomnieć należy, że choć żaden przepis nie nakłada na podatnika obowiązku sprawdzania swoich kontrahentów, to jednakże w interesie osób prowadzących działalność gospodarczą leży podjęcie działań, które wyeliminowałyby ryzyko współpracy z nierzetelnymi podmiotami, ponieważ to podatnik ponosi negatywne konsekwencje odliczenia podatku naliczonego z faktury nieodzwierciedlającej rzeczywistej transakcji, tzn. nie chodzi wyłącznie o przedmiot dostawy bądź wyświadczoną usługę, ale również o podmiot transakcji.
Przechodząc na grunt analizowanej sprawy, należy wskazać, że Wnioskodawca, nawiązując współpracę z podwykonawcą poprzez zawarcie umowy o roboty budowlane, nie poczynił żadnych kroków mających na celu sprawdzenie ww. podmiotu, z którym nawiązał współpracę. Zaznaczyć należy, że Wnioskodawca przy wykazaniu minimum należytej staranności, w celu weryfikacji rzetelności kontrahenta mógł się posłużyć Centralną Ewidencją i Informacją o Działalności Gospodarczej (CEIDG) bądź wystąpić z wnioskiem do Naczelnika Urzędu Skarbowego celem potwierdzenia wiarygodności podmiotu. Bez znaczenia pozostaje fakt wystąpienia przez Wnioskodawcę w dniu 22 listopada 2016 r. do Naczelnika Urzędu Skarbowego w celu potwierdzenia statusu podatnika podatku od towarów i usług podwykonawcy.
Powyższe dowodzi, że Wnioskodawca na moment nawiązania współpracy z ww. kontrahentem nie podjął żadnych działań celem jego sprawdzenia, w tym czy działania podmiotu nie zmierzają do oszustw podatkowych i uchylenia się od opodatkowania. Sam bowiem zapis w umowie, że podwykonawca za wykonane usługi budowlane wystawi fakturę powiększoną o obowiązujący podatek VAT, nie stanowi o podjęciu przez Wnioskodawcę niezbędnych działań.”
Opierając się na powyższym oraz na wyroku TSUE z 19 października 2017 r. (sygn. C 101/16), uznać należy, że sam brak rejestracji kontrahenta nie stanowi przeszkody dla realizacji prawa do odliczenia podatku VAT zapłaconego z tytułu nabycia towarów, jeżeli:
W świetle powyższego uważam, że pomimo braku przywrócenia statusu podatnika czynnego VAT transakcja jest ważna i wywołuje skutki na gruncie podatku VAT. Oznacza to, że naczelnik US powinien przyjąć deklarację podatkową z wykazanym podatkiem należnym od kwoty sprzedanego środka trwałego. Pamiętajmy, że powstanie obowiązku podatkowego, o którym mowa w art. 19a ust. 1 ustawy VAT, nie jest uzależnione od zarejestrowania się do celów VAT. Jest to kategoria obiektywna. Analogicznie – nabywca towaru powinien mieć w tym przypadku prawo do odliczenia podatku naliczonego wynikającego z faktury dokumentującej dokonaną sprzedaż. Ugruntowane bowiem w orzecznictwie, w tym w wyrokach TSUE, jest stanowisko, że kategorii podatnika VAT oraz czynności opodatkowanych nie można uzależniać od przesłanki formalnej jaką jest rejestracja do VAT.
W konsekwencji, chociaż zawiadomienie o dokonaniu czynności opodatkowanej w okresie zawieszenia zostało dokonane po fakcie, to jednak naczelnik US powinien przyjąć deklarację VAT z wykazanym podatkiem należnym od dokonanej sprzedaży, która była czynnością faktyczną i rzeczywiście dokonaną. Nie można tu bowiem mówić o fikcyjnej czynności mającej na celu nadużycie czy obejście prawa. Podobnie nabywca powinien w tym przypadku mieć prawo do odliczenia podatku naliczonego.
Z doświadczenia wiem, że kwestia ta jest różnie rozpatrywana przez konkretne urzędy skarbowe. W praktyce jednak, jeżeli sprawa znajduje swój finał w sądzie administracyjnym, to w większości przypadków wyroki są przychylne dla podatników. Gdyby urząd skarbowy kwestionował powyższe fakty, można przywołać wymienione orzecznictwo oraz stanowisko Ministerstwa Finansów.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marcin Sądej
Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończone studia podyplomowe z zakresu Przeciwdziałania Przestępczości Gospodarczej i Skarbowej oraz z zakresu Rachunkowości i Rewizji Finansowej. Współpracuje z kancelariami doradców podatkowych oraz biurami rachunkowymi. Na co dzień zajmuje się obsługą prawną spółek handlowych. Publikuje artykuły o tematyce podatkowej. Udziela porad z zakresu prawa podatkowego, handlowego oraz cywilnego.
Zapytaj prawnika
