• Data: 2023-10-05 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Chciałabym rozwiązać umowę franczyzową. W umowie widnieją jednak zapisy o zakazie konkurencji, które zabraniają mi wykonywania mojej działalności przez 12 miesięcy po ustaniu umowy. Za złamanie tego zakazu grozi kara w wysokości 50 000 zł. Czy takie zakazy są legalne i faktycznie muszę na rok zaprzestać działalności w mojej miejscowości pod groźbą tak wysokiej kary pieniężnej?
Zapisy zakazujące konkurencji przez pewien okres po rozwiązaniu umów, w tym umów franczyzy, są legalne. W umowach cywilnoprawnych obowiązuje bowiem zasada swobody umów wyrażona w art. 353 z indeksem 1 Kodeksu cywilnego. Strony, podpisując umowę, decydują więc o jej kształcie i warunkach, i albo ją akceptują, albo nie, ewentualnie decydują się na negocjacje, np. skracają zakaz konkurencji do 6 miesięcy po rozwiązaniu umowy.
Pani, podpisując umowę, przeczytała ją (lub powinna) i znała ów zapis. Mimo to zgodziła się na niego i go zaakceptowała. Umowy cywilnoprawne nie wymagają wypłacania odszkodowania za zakaz konkurencji po ich rozwiązaniu (w przeciwieństwie do umów o pracę). Tu ów zakaz nałożony został na miejscowość, gdzie prowadzona była Pani działalność i w obrębie 100 km, zatem nie ma ona charakteru bezwzględnego. Nadto okres nie jest aż tak wygórowany, bo znam takie umowy, w których trwa 3 lata.
Natomiast ministerstwo sprawiedliwości pracuje nad ustawą o franczyzie, gdzie planuje się wprowadzić dla franczyzobiorcy 3-miesięczny okres wypowiedzenia, a zakaz konkurencji ma ograniczyć się maksymalnie do 12 miesięcy od dnia rozwiązania umowy i może obejmować wyłącznie zakaz otworzenia konkurencyjnego systemu franczyzowego (nie zaś świadczenia usług z tego samego zakresu jak w umowie franczyzy). Ustawa jednak w życie jeszcze nie weszła, nie wiemy też, jak ureguluje kwestię umów obowiązujących w dacie jej wejścia w życie. Bardzo prawdopodobne, że obejmie umowy zawarte pod rządem już nowej ustawy.
Natomiast co do Pani stanu faktycznego wskazuje się w doktrynie i orzecznictwie, że mimo iż zakaz konkurencji jest zgodny z prawem, to jednak nie może być zarówno nadmierny (do roku uznaje się go jednak za akceptowalny), jak i nie może wykraczać poza uzasadnione potrzeby ochrony interesów franczyzodawcy oraz zasady współżycia społecznego. Słowem: wprowadzenie zakazu konkurencji po rozwiązaniu umowy franczyzy nie może oznaczać dla franczyzobiorcy, który zgodnie z umową rozwiązał umowę, bezrobocia. Wszak ma on prawo znać się tylko na konkretnej branży, a przekwalifikowanie może narażać go na ogromne koszty. O ile art. 363 z indeksem 1 pozwala stronom ułożyć stosunek prawny wedle swego uznania, to dalej wskazuje, że nie może być on sprzeczny z prawem, naturą stosunku i zasadami współżycia społecznego.
SO w Łodzi w wyroku z 14.10.2021 r. (sygn. akt XIII Ga 1601/20) wskazał właśnie na to, że często zakaz konkurencji jest sprzeczny z zasadami współżycia społecznego: „Pozwana jest dietetykiem. Są to dosyć wąskie umiejętności, w ramach których pozwana mogłaby prowadzić działalność gospodarczą. Nałożenie na nią zakazu jej prowadzenia rodzi konieczność przekwalifikowania się. Siłą rzeczy wymaga to określonego czasu, przez który pozwana nie może efektywnie zarobkować”. Sąd uznał, że umowa nakładająca zakaz konkurencji w tym przypadku jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a tym samym ów zapis uznali za nieważny.
Nie wiem, jak sąd spojrzałby na Pani sprawę, gdyby franczyzodawca Panią pozwał za naruszenie ww. zakazu. Wszak u Pani jest ten niuans, że ów zakaz ogranicza się do miejscowości, gdzie świadczyła Pani działalność w trakcie trwania franczyzy i w obrębie 100 km, zatem już w obrębie 120 km działalność jest dozwolona, nie ma więc całkowitego wykluczenia Pani z rynku. Natomiast jeśli codzienne dojazdy ponad 100 km przy obecnych cenach paliwach i stawkach za usługi dietetyczne, najem lokalu w innym mieście itd. są ponad Pani możliwości finansowe, to mogłaby Pani próbować powoływać się na sprzeczność owego zakazu z zasadami współżycia społecznego w zakresie, w jakim zakazuje się Pani przez rok po rozwiązaniu umowy świadczenia jakichkolwiek usług dietetycznych, zwłaszcza że ów zakaz jest szeroki, bo obejmuje nawet zakaz świadczenia takich usług w ramach umowy o pracę jako pracownik (par. 15 ust. 2 i 3). Póki jednak sprawa nie trafi do sądu, który oceni zgodność takiego zapisu z zasadami współżycia społecznego, to jako zaakceptowany poprzez podpisanie umowy jest on do tego czasu wiążący.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
