• Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Mąż jest w dwuosobowej spółce cywilnej, chciałby z niej wystąpić. Wspólnik zamierza wprowadzić syna do spółki. Jak powinno wyglądać rozliczenie finansowe wspólników? Jak zobowiązać wspólnika do spłaty mężowi jego części? Czy wprowadzenie syna do spółki nie wpłynie na rozliczenie finansowe?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym (K.c.) – umowa spółki cywilnej ulega rozwiązaniu z przyczyn określonych w niej samej (np. upływ określonego czasu czy osiągnięcie zakładanego celu), z dniem ogłoszenia upadłości wspólnika, a także na mocy postanowienia sądu. Jednocześnie każdy ze wspólników może wystąpić ze spółki, jednak prawo nie przewiduje uchwały o likwidacji takiej spółki. Wynika to z faktu, że nie jest ona odrębna od samych wspólników, stąd nie muszą oni podejmować uchwały o jej rozwiązaniu. Warto pamiętać, że skoro spółka jest umową, to nie może istnieć pomiędzy jedną osobą – stąd też wystąpienie z dwuosobowej spółki jednego wspólnika powoduje jej rozwiązanie z mocy prawa, co spowoduje konieczność rozliczenia.
Zgodnie z art. 869 K.c. – jeżeli spółka została zawarta na czas nie oznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić, wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. § 2 owego przepisu stanowi zaś, że z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne. Przepisy Kodeksu cywilnego nie definiują pojęcia „ważny powód”. W związku z powyższym każdy przypadek należy oceniać indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności. Ujmując rzecz najogólniej, można powiedzieć, że chodzi o powody podważające podstawy dalszego istnienia spółki. W literaturze przedmiotu za „ważne powody” uznaje się m.in.:
Zwracam także uwagę na to, że zgodnie z art. 874 K.c. – z ważnych powodów każdy wspólnik może żądać rozwiązania spółki przez sąd. Poza tym, w każdym momencie trwania spółki wspólnicy, za jednomyślną zgodą, mogą podjąć uchwałę o jej rozwiązaniu.
Kwestię rozliczenia reguluje art. 867 K.c., wedle którego wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze rzeczy, które wniósł do spółki do używania, oraz wypłaca się w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki, a w braku takiego oznaczenia – wartość, którą wkład ten miał w chwili wniesienia. Nie ulega zwrotowi wartość wkładu polegającego na świadczeniu usług albo na używaniu przez spółkę rzeczy należących do wspólnika. Ponadto wypłaca się występującemu wspólnikowi w pieniądzu taką część wartości wspólnego majątku pozostałego po odliczeniu wartości wkładów wszystkich wspólników, jaka odpowiada stosunkowi, w którym występujący wspólnik uczestniczył w zyskach spółki. Przepis ten oznacza, że na dzień wystąpienia ze spółki wspólnika należy sporządzić spis z natury (wykaz składników majątku, remanent). Różnice remanentowe powstałe między remanentem początkowym a końcowym mają wpływ na ostatnią zaliczkę wyliczaną przed zmianą udziałów w spółce cywilnej. Jeżeli zmiana udziałów ma miejsce w trakcie roku podatkowego, wówczas za remanent początkowy, co do zasady uznaje się ten sporządzony na 1 stycznia.
Wystąpienie Pani męża z dwuosobowej spółki cywilnej przed wstąpieniem innego wspólnika spowoduje jej rozwiązanie. Spółka cywilna nie może istnieć, jeśli ma tylko jednego wspólnika. Zasadnym zatem jest, by kwestię tę omówili wspólnicy wspólnie. Niemożliwe jest „przekazanie” udziału występującego wspólnika wstępującemu wspólnikowi (czyli jak w opisanej sytuacji: przekazanie udziału Pani męża synowi wspólnika), a prawidłowym rozwiązaniem jest zmiana składu osobowego poprzez zmianę umowy spółki. Przyjęcie nowego wspólnika zawsze wymaga zmiany umowy spółki cywilnej.
Podsumowując powyższy wywód, w pierwszej kolejności zalecam porozumienie się między wspólnikami i poinformowanie o chęci wystąpienia ze spółki oraz omówienie dalszego istnienia spółki. W braku dojścia do porozumienia Pani mąż może wypowiedzieć swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. Jeżeli istnieje ważny powód, może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia. Ponadto mąż może także z ważnych powodów żądać rozwiązania spółki przez sąd.
Jeśli zaś chodzi o rozliczenie – jego sposób ściśle zależy od tego, czy będziemy mieć do czynienia z likwidacją, czy z wystąpieniem wspólnika. Powyżej opisany sposób rozliczenia dotyczy wystąpienia wspólnika. Wprowadzenie trzeciego wspólnika spowoduje pewne zmiany. Mianowicie, wprowadzając trzeciego wspólnika, należy określić wysokość wnoszonego wkładu oraz uregulować jego udział w zyskach i stratach, a także uregulować prawo reprezentacji spółki i prowadzenia spraw spółki przez tego wspólnika. Nowy wspólnik stanie się trzecim współwłaścicielem łącznym majątku spółki cywilnej, a więc posiadanych przez spółkę pieniędzy, środków trwałych, towarów.
Kodeks cywilny nie reguluje, czy nowy wspólnik będzie odpowiadał za długi powstałe przed jego wstąpieniem do spółki. W orzecznictwie obecne są dwie przeciwstawne koncepcje: pierwsza, że nowo wstępujący wspólnik odpowiada na zewnątrz solidarnie z pozostałymi wspólnikami, bowiem ustawa nie różnicuje ich odpowiedzialności ze względu na chwilę powstania długu (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2012 r.) i druga, że nowy wspólnik zostałby obciążony cudzym długiem poprzez sam fakt przystąpienia do spółki (vide: wyrok WSA w Katowicach z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt V ACa 609/13). Nowy wspólnik może jednak przyjąć na siebie odpowiedzialność za zobowiązania zaciągnięte przed jego wstąpienie do spółki w drodze umowy.
Dodatkowo nadmieniam, że istnieje obowiązek sporządzenia w spółce spisu z natury na dzień poprzedzający wstąpienie nowego wspólnika (tzw. remanent), który jest niezbędny dla ustalenia właściwych (nowych) proporcji celem obliczenia podatkowych przychodów i kosztów. Dlatego też należy przyjąć, że wprowadzenie trzeciego wspólnika będzie miało wpływ na kwestie rozliczenia Pani męża.
Przykład rozliczenia przy wystąpieniu wspólnika
Mąż występuje ze spółki cywilnej, a jego wspólnik zamierza kontynuować działalność z synem. Zgodnie z umową spółki, mężowi przysługuje zwrot wkładu wniesionego do spółki, który wynosił 50 000 zł. Po sporządzeniu remanentu na dzień wystąpienia męża, ustalono, że jego udział w majątku spółki wynosi 70 000 zł. Wspólnik musi spłacić mężowi 70 000 zł, w ratach ustalonych przez strony.
Przykład rozwiązania umowy i spłaty wspólnika
Mąż wypowiedział swój udział w dwuosobowej spółce cywilnej z trzymiesięcznym okresem wypowiedzenia. Wspólnik chce kontynuować działalność z synem, jednak musi rozliczyć się z mężem. Po wspólnych negocjacjach ustalono, że wspólnik spłaci mężowi 100 000 zł w ciągu roku. Kwota obejmuje zwrot wkładu oraz udział w zyskach.
Przykład spłaty przy wprowadzeniu nowego wspólnika
Wspólnik męża wprowadza syna do spółki. Zanim to nastąpi, musi jednak spłacić męża, który występuje ze spółki. Po dokładnym rozliczeniu ustalono, że wartość udziału męża wynosi 80 000 zł. Nowy wspólnik nie odpowiada za zobowiązania finansowe wobec męża, więc spłata zostaje w całości uregulowana przez dotychczasowego wspólnika.
Wystąpienie wspólnika ze spółki cywilnej wymaga dokładnego rozliczenia wkładów i majątku wspólnego. Kluczowe jest ustalenie wartości udziału występującego wspólnika i odpowiednie jego spłacenie przez pozostałych wspólników lub nowego członka spółki. Wprowadzenie nowego wspólnika wymaga dodatkowego sporządzenia remanentu i odpowiedniego dostosowania umowy spółki.
Oferujemy kompleksowe porady prawne online oraz przygotowanie profesjonalnych pism związanych z wystąpieniem wspólnika ze spółki cywilnej i rozliczeniami majątkowymi. Skontaktuj się z nami, aby otrzymać indywidualne wsparcie prawne dopasowane do Twojej sytuacji.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Katowicach z dnia 30 października 2013 r., sygn. akt V ACa 609/13
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
