• Autor: Tomasz Krupiński
Noszę się z zamiarem wystąpienia ze spółki cywilnej, dwuosobowej, ponieważ otrzymałem emeryturę, a co za tym idzie spółka zostanie rozwiązana. Problem dotyczy jednak podziału środków trwałych, a w szczególności nieruchomości, która praktycznie jest niepodzielna. Wspólnik nie chce sprzedać, spłacić mnie, ani nie godzi się, abym to ja spłacił jego. Chce nadal prowadzić działalność po rozwiązaniu spółki cywilnej i proponuje dzierżawienie mojej części przez dwa lata i dopiero po tym czasie miałby mnie spłacić. Jak zabezpieczyć się przed ewentualnymi problemami z realizacją jego zobowiązania? Jaką spisać umowę? Czy należałoby użyć nieruchomości jako zabezpieczenia na przykład kredytu?
W przypadku spółki cywilnej w klasycznej postaci, tj. dwuosobowej, wystąpienie jednego wspólnika ze spółki skutkuje rozwiązaniem spółki. Kwestie wystąpienia reguluje przepis art. 869 Kodeksu cywilnego (K.c.):
„§ 1. Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik może z niej wystąpić wypowiadając swój udział na trzy miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego.
§ 2. Z ważnych powodów wspólnik może wypowiedzieć swój udział bez zachowania terminów wypowiedzenia, chociażby spółka była zawarta na czas oznaczony. Zastrzeżenie przeciwne jest nieważne.”
W wypadku spółki dwuosobowej wystąpienie jednego ze wspólników jest równoznaczne z rozwiązaniem spółki. Wynika to z faktu, że prawo nie zna spółki cywilnej jednoosobowej, a zatem jeden wspólnik oznacza brak spółki. Jeżeli spółka została zawarta na czas nieoznaczony, każdy wspólnik ma nieograniczone prawo do wystąpienia z niej w drodze wypowiedzenia udziału na 3 miesiące naprzód na koniec roku obrachunkowego. W takim wypadku wspólnik występujący ze spółki nie tylko nie musi uzasadniać swej woli wypowiedzenia, ale w ogóle nie muszą zachodzić jakiekolwiek racjonalne powody takiej decyzji. Termin wypowiedzenia może być w umowie spółki – lub osobnej uchwale – przedłużony albo skrócony, jak też odniesiony do innego niż rok obrachunkowy miernika czasu; nie jest natomiast dopuszczalne wyłączenie możliwości wystąpienia wspólnika, sam wspólnik nie może też skutecznie zrzec się tego uprawnienia.
Jeżeli spółka została zawarta na czas oznaczony, wspólnik może z niej wystąpić w drodze wypowiedzenia bez zachowania terminów, jeżeli zachodzą ważne powody uzasadniające wystąpienie. Ważne powody usprawiedliwiają również wystąpienie bez zachowania terminu wypowiedzenia ze spółki zawartej na czas oznaczony.
Kodeks cywilny nie przewiduje sformalizowanego postępowania likwidacyjnego, pozostawiając jego unormowanie woli wspólników. Mogą więc oni w umowie spółki uregulować te kwestie w sposób dowolny. Dopiero wtedy, gdy nie ma w umowie stosownych regulacji, wchodzą w grę zasady określone w art. 875, które odnoszą się do wszystkich wypadków (sposobów) rozwiązania spółki.
Podstawowym skutkiem rozwiązania spółki jest przekształcenie wspólności łącznej we wspólność w częściach ułamkowych, do której należy stosować odpowiednio przepisy o współwłasności (w szczególności art. 198, 199, 202, 203, 204 i 205).
Następstwem tego uregulowania jest również to, że w razie niemożności dobrowolnego podziału majątku spółki między byłymi wspólnikami, jego likwidację – na żądanie zainteresowanego – przeprowadza sąd w trybie właściwym do zniesienia współwłasności, tj. w trybie postępowania nieprocesowego, stosując art. 617 i n. K.p.c. Te zasady mają zastosowanie także wtedy, gdy w następstwie wystąpienia wspólnika ze spółki albo w wyniku śmierci wspólnika przy braku zastrzeżenia przewidzianego w art. 872 pozostał w niej tylko jeden wspólnik (postanowienie SN z dnia 30 września 1977 r., III CRN 76/77, OSNCP 1978, nr 7, poz. 115).
W wyroku z dnia 9 lutego 2000 r., III CKN 599/98, OSNC 2000, nr 10, poz. 179 (zob. też glosa P. Drapały, PS 2002, nr 3, s. 115, i omówienie W. Robaczyńskiego, Przegląd orzecznictwa, PS 2003, nr 4, s. 136), Sąd Najwyższy przyjął, że w razie stwierdzenia przez sąd, iż wspólnicy nie zapłacili z majątku wspólnego długów spółki wobec osób trzecich, wniosek o podział majątku wspólnego po rozwiązaniu spółki cywilnej ulega oddaleniu jako przedwczesny.
Sprawa o rozwiązanie spółki cywilnej i sprawa o rozliczenie między wspólnikami (o likwidację majątku) nie mogą być przedmiotowo kumulowane. Każda z nich powinna być wszczęta osobno jako odrębna sprawa (wyrok SN z dnia 20 czerwca 1989 r., III CRN 166/89, OSPiKA 1990, z. 9, poz. 71, z komentarzem T. Misiuk, OG 1991, nr 1, s. 16).
Zgoda wspólnika lub jej brak nie ma żadnego wpływu na zniesienie współwłasności majątku byłej spółki po jej rozwiązaniu. Sąd może więc przyznać nieruchomość Panu, a może także i wspólnikowi ze spłatą na Pana rzecz.
Owszem jest możliwość dzierżawy nieruchomości czy zabezpieczenie na niej kredytu, jednakże w mojej ocenie powinno to nastąpić już po rozwiązaniu spółki.
Dodam jeszcze, że wcześniejsze uzyskanie praw do emerytury nie może być uznane za ważny powód rozwiązania umowy spółki. Dotyczy to kwestii relacji między wspólnikami i dotyczących samego wspólnika np. pogorszenie stanu zdrowia.
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Tomasz Krupiński
Radca prawny z kilkunastoletnim doświadczeniem, magister prawa, absolwent Wydziału Prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Specjalizuje się w prawie nieruchomości i prawie lokalowym (wykup mieszkań, najem, eksmisje, zasiedzenia itp.) oraz w prawie rodzinnym (rozwody, alimenty, podział majątku itp.). Doradza też wspólnotom mieszkaniowym i zarządcom nieruchomości (sam również ma uprawnienia zarządcy). Prowadzi własną kancelarię i reprezentuje naszych klientów w sądach.
Zapytaj prawnika
