Powiązania między firmami - wyjaśnienia

Definicja podmiotów powiązanych w polskich przepisach

Polskie przepisy zawierają definicje legalne podmiotów powiązanych. Zawarte one są w art. 23m ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) oraz art. 11a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (CIT). Przepisy te mają niemal identyczne brzmienie, dlatego przytoczę tutaj art. 11a ustawy CIT.

„Art. 11a. 1. Ilekroć w niniejszym rozdziale jest mowa o: (…)

4) podmiotach powiązanych – oznacza to:

a) podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub

b) podmioty, na które wywiera znaczący wpływ:
– ten sam inny podmiot lub
– małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub
c) spółkę niemającą osobowości prawnej i jej wspólników, lub
d) podatnika i jego zagraniczny zakład, a w przypadku podatkowej grupy kapitałowej – spółkę kapitałową wchodzącą w jej skład i jej zagraniczny zakład;

5) powiązaniach – oznacza to relacje, o których mowa w pkt 4, występujące pomiędzy podmiotami powiązanymi;

6) transakcji kontrolowanej – oznacza to identyfikowane na podstawie rzeczywistych zachowań stron działania o charakterze gospodarczym, w tym przypisywanie dochodów do zagranicznego zakładu, których warunki zostały ustalone lub narzucone w wyniku powiązań. (…)

2. Przez wywieranie znaczącego wpływu, o którym mowa w ust. 1 pkt 4 lit. a i b, rozumie się:

1) posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25%:

a) udziałów w kapitale lub

b) praw głosu w organach kontrolnych, stanowiących lub zarządzających, lub

c) udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych, lub

2) faktyczną zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej, lub

3) pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

3. Posiadanie pośrednio udziału lub prawa, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, oznacza sytuację, w której jeden podmiot posiada w drugim podmiocie udział lub prawo za pośrednictwem innego podmiotu lub większej liczby podmiotów, przy czym wielkość posiadanego pośrednio udziału lub prawa odpowiada:

1) wielkości udziału albo prawa łączącego dowolne dwa podmioty spośród wszystkich podmiotów uwzględnianych przy ustalaniu posiadania pośrednio udziału lub prawa – w przypadku gdy wszystkie wielkości udziałów lub praw łączących te podmioty są równe;

2) najniższej wielkości udziału lub prawa łączącego podmioty, pomiędzy którymi wielkość posiadanego pośrednio udziału lub prawa jest ustalana – w przypadku gdy wielkości udziałów lub praw łączących te podmioty są różne;

3) sumie wielkości posiadanych pośrednio udziałów lub praw – w przypadku gdy podmioty, pomiędzy którymi wielkość posiadanego pośrednio udziału lub prawa jest ustalana, łączy więcej niż jeden posiadany pośrednio udział lub prawo.

4. Jeżeli pomiędzy podmiotami występują relacje, które nie są ustanawiane lub utrzymywane z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, w tym mające na celu manipulowanie strukturą właścicielską lub tworzenie cyrkularnych struktur właścicielskich, to podmioty, pomiędzy którymi występują takie relacje, uznaje się za podmioty powiązane.”

W przepisach nie ma mowy o „firmach” powiązanych, jedynie o podmiotach powiązanych, albowiem chodzi o osoby prawne, jednostki bez osobowości prawnej oraz osoby fizyczne. Zatem podmioty powiązane to:

1. podmioty, z których jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot, lub
2. podmioty, na które wywiera znaczący wpływ: ten sam inny podmiot lub - małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot, lub
3. spółki niemające osobowości prawnej i jej wspólnicy, lub
4. podatnik i jego zagraniczny zakład.

25% udziałów w kapitale zakładowym, akcyjnym, założycielskim

Znaczący wpływ na uznanie podmiotów z powiązane ma z kolei posiadanie bezpośrednio lub pośrednio co najmniej 25% udziałów w kapitale (zakładowym, akcyjnym, założycielskim). Owe 25% odnosi się także do innych parametrów:

• 25% praw głosu w organach kontrolnych (Rada Nadzorcza), stanowiących (zgromadzenie wspólników) lub zarządzających (zarząd);
• 25% udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy, w tym jednostek uczestnictwa i certyfikatów inwestycyjnych.

Jest tak z uwagi na to, że nie zawsze trzeba mieć 25% udziałów w kapitale podmiotu, by mieć prawo do wskazanych elementów w wymiarze co najmniej 25%.

• Znaczący wpływ to także faktyczna zdolność osoby fizycznej do wpływania na podejmowanie kluczowych decyzji gospodarczych przez osobę prawną lub jednostkę organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej.
• Znaczący wpływ to także pozostawanie w związku małżeńskim albo występowanie pokrewieństwa lub powinowactwa do drugiego stopnia.

Dopuszczalna wysokość udziałów w kapitale, w majątku i w zyskach, praw głosu w organach kontrolnych

W „dwóch spółkach współdziałających ze sobą gospodarczo”, by nie były to podmioty powiązane, można mieć maksymalnie:

1. 24,0% udziałów w kapitale (zakładowym, akcyjnym, założycielskim) – gdy na jeden udział przy spółce kapitałowej przypada jeden głos (a nie np. dwa lub trzy), oraz z tymi udziałami nie jest związane prawo do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy (po likwidacji spółki),
2. 24% praw głosu w organach kontrolnych (Rada Nadzorcza), stanowiących (zgromadzenie wspólników) lub zarządzających (zarząd) – gdy ma maksymalnie 24% udziałów w kapitale (zakładowym, akcyjnym, założycielskim) – gdy na jeden udział przy spółce kapitałowej przypada jeden głos (a nie np. dwa lub trzy), oraz z tymi udziałami nie jest związane prawo do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy (po likwidacji spółki);
3. 24% udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy – gdy ma maksymalnie 24% udziałów w kapitale (zakładowym, akcyjnym, założycielskim), gdy na jeden udział przy spółce kapitałowej przypada jeden głos (a nie np. dwa lub trzy), oraz z tymi udziałami nie jest związane prawo do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy (po likwidacji spółki).Kliknij tutaj i zapytaj prawnika online ›
   

Badanie relacji pomiędzy podmiotami, przykład 1.

W świetle przepisów:

1. osoba X to jeden podmiot,
2. firma A to kolejny podmiot,
3. firma B to podmiot odrębny do pozostałych.

Aby mówić o podmiotach powiązanych, należy zbadać, czy między tymi podmiotami zachodzą relacje występujące pomiędzy podmiotami, o których mowa w ustawach:

1. czy jeden podmiot wywiera znaczący wpływ na co najmniej jeden inny podmiot (np.: X na A; A na B; B na A; B na X),
2. czy na dany podmiot znaczący wpływ wywiera małżonek, krewny lub powinowaty do drugiego stopnia osoby fizycznej wywierającej znaczący wpływ na co najmniej jeden podmiot; chodziłoby o stosunek do osoby X lub innej osoby fizycznej w spółce,
3. czy jest to spółka niemającą osobowości prawnej i jej wspólnicy (np. spółka cywilna, spółka jawna, spółka komandytowa); w takim przypadki spółka i jej wspólnicy są uznawani za podmioty powiązane;
4. czy dany podmiot jako podatnik ma zagraniczny zakład.

• Osoba fizyczna X ma powyżej 25% udziałów w jednej firmie (firma A),
• Osoba fizyczna X pracuje w drugiej firmie (firma B) na etacie, ale nie w zarządzie.

Jak mniemam, nie jest ona także w skaldzie Rady Nadzorczej, ani nie jest wspólnikiem w tej drugiej firmie.

Osoba X ma znaczący wpływ na firmę A. Posiada bowiem bezpośrednio co najmniej 25% udziałów w kapitale (zakładowym, akcyjnym, założycielskim). Posiada bezpośrednio co najmniej 25% praw głosu w organach stanowiących (zgromadzenie wspólników) lub zarządzających (zarząd). Posiada bezpośrednio co najmniej 25% udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy. Jeśli osoba X jest wspólnikiem w spółce niemającej osobowości prawnej, to spółka i ta osoba X są podmiotami powiązanymi.

Przykład braku powiązań między firmą A i firmą B

• Firma A nie posiada bezpośrednio lub pośrednio żadnych udziałów w firmie B. Nie posiada bezpośrednio co najmniej 25% udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy w firmie B.
• Firma B nie posiada bezpośrednio lub pośrednio żadnych udziałów w firmie A. Nie posiada bezpośrednio co najmniej 25% udziałów lub praw do udziału w zyskach lub majątku lub ich ekspektatywy w firmie A.
• Przedstawiciel firmy A nie zasiada w zarządzie firmy B jako co najmniej jeden z czterech członków. Zatem firma A nie posiada co najmniej 25% praw głosu w organach stanowiących (zgromadzenie wspólników) firmy B lub zarządzających (zarząd);
• Przedstawiciel firmy B nie zasiada w zarządzie firmy A jako co najmniej jeden z czterech członków. Zatem firma B nie posiada co najmniej 25% praw głosu w organach stanowiących (zgromadzenie wspólników) firmy A lub zarządzających (zarząd).
• Firma A oraz firma B nie są w relacji: spółka – wspólnik.
• Firma A oraz firma B nie są w relacji: spółka – zakład zagraniczny spółki.
• Oznacza to, że firma A oraz firma B nie są wobec siebie podmiotami powiązanymi.

• Osoba X jest podmiotem powiązanym z firmą A.
• Osoba X nie jest podmiotem powiązanym z firmą B.
• Umowa zlecenie osoby X z firmą B nie powoduje, że osoba X wywiera znaczący wpływ na firmę B lub że firma A wywiera znaczący wpływ na firmę B.

[red. odpowiedź skrócona]

Badanie relacji pomiędzy podmiotami. Przykład 2.

Są firmy X, Y, Z. Pomiędzy nimi zachodzą transakcje, takie że firma X sprzedaje towary do firmy Y, a firma Y sprzedaje te towary do firmy Z. Zakładając, że firmy X i Z są ze sobą powiązane, ale nie istnieją powiązania między firmą Y a firmami X i Z, czy nie ma obowiązku tworzenia cen transferowych? Czy można uznać, że takie transakcje nie są ze sobą powiązane?

Jeżeli firma X oraz firma Y są podmiotami powiązanymi, to powinna być sporządzana dokumentacja w zakresie cen transferowych dla transakcji pomiędzy nimi.

Jeżeli firma Y oraz firma Z nie są wobec siebie podmiotami powiązanymi; a nadto firma X oraz firma Z nie są wobec siebie podmiotami powiązanymi, to:

1. transakcje zawierane bezpośrednio lub pomiędzy firmą Y oraz firmą Z nie są transakcjami zawieranymi pomiędzy podmiotami powiązanymi,
2. transakcje zawierane bezpośrednio pomiędzy firma X oraz firmą Z nie są transakcjami zawieranymi pomiędzy podmiotami powiązanymi.

Dla potrzeb cen transferowych nie ma czegoś takiego jak transakcje pośrednie. Nie można mówić, że skoro firma A ma w firmie B 25% udziałów, to w razie sprzedaży do firmy B oraz dalszej sprzedaży z firmy B do firmy C występuje transakcja pomiędzy firmą A oraz firmą C.

Braku uzasadnionych przyczyn ekonomicznych dla relacji pomiędzy podmiotami

Pomiędzy podmiotami mogą wystąpić relacje, które nie są ustanawiane lub utrzymywane z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych, w tym mające na celu manipulowanie strukturą właścicielską lub tworzenie cyrkularnych struktur właścicielskich. Podmioty, pomiędzy którymi występują takie relacje, uznaje się za podmioty powiązane. Na przykład:

• osoba X ma w firmie A 10% udziałów,
• dwoje dzieci osoby X ma w firmie A po 5% udziałów,
• osoba X ma w firmie B 50% udziałów, a firma D ma 30% udziałów w firmie E, która z kolei ma 10% udziałów w firmie B,
• małżonka osoby X ma w firmie B 6% udziałów,
• dwoje dzieci osoby X ma w firmie C po 5% udziałów, a firma C ma w firmie B 8% udziałów.

Podsumowanie: Relacje pomiędzy wszystkimi firmami mogą być oceniane jako ustanawiane lub utrzymywane z przyczyn innych niż uzasadnione przyczyny ekonomiczne. Zależnie od stanu faktycznego może dojść do uznania, że występują relacje powiązania.

Dokumentacja cen transferowych

Generalną zasadą jest, że podmioty powiązane są obowiązane do sporządzania lokalnej dokumentacji cen transferowych za rok podatkowy w celu wykazania, że ceny transferowe zostały ustalone na warunkach, które ustaliłyby między sobą podmioty niepowiązane. Nie chodzi o każdą transakcję, jaką przeprowadza dany podmiot, a tylko o transakcje z innym podmiotem w sytuacji, gdy obydwa podmioty pozostają w stosunku powiązania.

Lokalna dokumentacja cen transferowych jest sporządzana dla transakcji kontrolowanej o charakterze jednorodnym, której wartość, pomniejszona o podatek od towarów i usług, przekracza w roku podatkowym następujące progi dokumentacyjne:

1. 10 000 000 zł – w przypadku transakcji towarowej;
2. 10 000 000 zł – w przypadku transakcji finansowej;
3. 2 000 000 zł – w przypadku transakcji usługowej;
4. 2 000 000 zł – w przypadku innej transakcji niż określona w pkt 1-3.

Progi dokumentacyjne są ustalane odrębnie dla każdej transakcji kontrolowanej o charakterze jednorodnym niezależnie od przyporządkowania transakcji kontrolowanej do transakcji towarowych, finansowych, usługowych albo innych transakcji.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.