Podział nieruchomości w likwidowanej spółce cywilnej - podatek dochodowy i VAT

Współwłasność łączna w spółce cywilnej

Kwestie dotyczące uregulowania spółki cywilnej opisane są w Kodeksie cywilnym (K.c.). W czasie trwania spółki cywilnej majątek wspólników, wniesiony w postaci wkładów, ma charakter współwłasności łącznej. Konsekwencją niepodzielności majątku wspólnego jest jego nienaruszalność. Oznacza to, że wspólnik nie może rozporządzić ani udziałem w tym majątku, ani udziałem w poszczególnych jego składnikach do momentu zniesienia współwłasności. To wynika z treści art. 863 K.c.:

„Art. 863. § 1. Wspólnik nie może rozporządzać udziałem we wspólnym majątku wspólników ani udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku.

§ 2. W czasie trwania spółki wspólnik nie może domagać się podziału wspólnego majątku wspólników.

§ 3. W czasie trwania spółki wierzyciel wspólnika nie może żądać zaspokojenia z jego udziału we wspólnym majątku wspólników ani z udziału w poszczególnych składnikach tego majątku.”

Jeżeli zatem w toku działalności spółki cywilnej zostały zakupione nieruchomości, to są one objęte współwłasnością łączną. Czyli do czasu zniesienia współwłasności nie jest możliwe rozporządzanie udziałem w nieruchomościach. Jedyną możliwością podziału nieruchomości przez wspólników dwuosobowej spółki cywilnej jest zniesienie współwłasności łącznej w związku z likwidacją spółki cywilnej.

Skutki prawne rozwiązania spółki cywilnej

Rozwiązanie spółki cywilnej powoduje określone skutki prawne. Powstaje konieczność zakończenia działalności spółki, tj. ściągnięcia wierzytelności, zapłacenia długów, zwrócenia wspólnikom wniesionych wkładów oraz podziału pozostałego majątku. Rozwiązanie umowy spółki cywilnej wywiera ten skutek, że dotychczasowa współwłasność łączna zmienia się we współwłasność w częściach ułamkowych ze wszystkimi tego konsekwencjami. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki, a pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między nich w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki (zob. art. 875 K.c.).

Rozwiązanie spółki cywilnej wywołuje również określone skutki podatkowe na gruncie podatku dochodowego od osób fizycznych oraz podatku od towarów i usług.

Likwidacja spółki cywilnej a podatek dochodowy

W przypadku likwidacji spółki zróżnicowano zasady opodatkowania otrzymanego przez wspólnika likwidowanej spółki majątku, z uwzględnieniem tego, w jakiej formie majątek ten jest przez wspólnika otrzymywany. Jeśli wspólnik otrzyma środki pieniężne – ich wartość nie będzie stanowiła przychodu. Czyli z przychodów podlegających opodatkowaniu wyłączono przychód odpowiadający wartości środków pieniężnych otrzymanych przez wspólnika z tytułu likwidacji spółki – art. 14 ust. 3 pkt 10 ustawy PIT. Natomiast jeśli były wspólnik otrzyma inne składniki majątku – ich wartość będzie stanowiła przychód. Przy czym przesunięty został moment jego powstania na chwilę zbycia składnika majątku otrzymanego w wyniku likwidacji spółki. W praktyce oznaczać to będzie dość racjonalne przesunięcie momentu opodatkowania na chwilę faktycznego uzyskania przychodu z tytułu sprzedaży składnika majątkowego. Jeżeli jednak sprzedaż tych składników majątkowych nastąpi dopiero po upływie 6 lat od ich otrzymania w związku z likwidacją spółki i nie będzie miała miejsca w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, nie spowoduje to powstania przychodu.

W rezultacie w wyniku likwidacji spółki cywilnej nastąpi zniesienie współwłasności łącznej nieruchomości na współwłasność ułamkową. Takie przekształcenie i przeniesienie udziału w nieruchomości ze spółki cywilnej do majątków prywatnych nie wywołuje skutków podatkowych. Potwierdza to Dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie w interpretacji indywidualnej z 11 grudnia 2015 r., nr IPPB2/4515-112/15-3/AF. Gdzie czytamy:

„Jak wynika m.in. z postanowienia Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 11 maja 2004 r. sygn. akt II CK 267/03: »Uprawnione jest zatem stanowisko, zgodnie z którym dopuszczalne jest dokonywanie przesunięć majątkowych pomiędzy majątkiem wspólnym wspólników spółki cywilnej a ich majątkami odrębnymi. Jednak, podobnie jak w odniesieniu do wspólności majątkowej małżeńskiej, przesunięcia takie muszą odpowiadać wymaganiom dotyczącym określonego rodzaju czynności prawnych prowadzących do przeniesienia prawa podatkowego. Trafnie zatem wskazał Sąd Okręgowy, że dla „przekształcenia” współwłasności łącznej nieruchomości we współwłasność w częściach ułamkowych, niezbędne jest złożenie oświadczenia woli o przeniesieniu własności nieruchomości. Bez takiego oświadczenia, złożonego w formie aktu notarialnego, nie wystąpi skutek w postaci wyjścia prawa własności nieruchomości z majątku wspólnego wspólników spółki cywilnej i jego przejścia, w postaci udziałów wyrażonych ułamkami, do majątków odrębnych wspólników; formułując to inaczej, można stwierdzić, że nie nastąpi przesunięcie majątkowe pomiędzy poszczególnymi masami majątkowymi. W sytuacji zatem, gdy wolą wspólników jest, aby określone prawo przestało być składnikiem majątku wspólnego, a stało się składnikiem majątku odrębnego lub majątków odrębnych, niezbędne jest dokonanie stosownej czynności prawnej lub rozwiązanie umowy spółki. Zgodnie bowiem z art. 875 § 1 Kodeksu cywilnego od chwili rozwiązania spółki do wspólnego majątku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych, co oznacza, że współwłasność łączna rzeczy ulega przekształceniu we współwłasność ułamkową.

Oznacza to, że czynność przesunięć majątkowych między majątkiem wspólnym wspólników spółki cywilnej a ich majątkami osobistymi (oświadczenie wspólników, uchwał, etc.) musi być dokonana w formie aktu notarialnego, gdyż jej przedmiotem są nieruchomości.

Biorąc powyższe pod uwagę, należy wskazać, że w opisanym zdarzeniu przyszłym, nie możemy mówić o darowiźnie w rozumieniu przepisów art. 888 Kodeksu cywilnego, gdyż zmieni się jedynie rodzaj współwłasności w stosunku do nieruchomości, będącej przedmiotem opisanej czynności. W konsekwencji, czynność ta nie jest objęta zakresem przedmiotowym ustawy o podatku od spadków i darowizn (nie skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn).”

Podsumowując rozważania odnośnie podatku dochodowego – zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. b ustawy PIT przychodem z działalności gospodarczej są przychody z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych m.in. w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną.

Z kolei art. 14 ust. 3 pkt 12 lit. b tejże ustawy stanowi, że do przychodów, o których mowa w art. 14 ust. 1 i 2 ustawy PIT, nie zalicza się przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną – jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja spółki niebędącej osobą prawną, do dnia ich odpłatnego zbycia upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej.

W interpretacji indywidualnej z 22.09.2016 r., ITPB1/4511-578/16-1/AK, Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy potwierdził, że w przypadku, gdy w wyniku likwidacji (rozwiązania) spółki niemającej osobowości prawnej osoba otrzyma określone składniki majątku, na moment ich otrzymania nie powstanie przychód (dochód) podlegający opodatkowaniu. Ewentualny przychód (dochód) powstanie dla tej osoby dopiero w momencie odpłatnego zbycia składników majątku, otrzymanych w związku z likwidacją tej spółki.

Tak więc otrzymanie przez byłych wspólników spółki cywilnej majątku w postaci udziału w nieruchomościach nie spowoduje powstania przychodu (dochodu) podlegającego opodatkowaniu. Taki przychód powstanie dopiero w momencie odpłatnego zbycia tych składników. Proszę zwrócić uwagę, że przepis stanowi o odpłatnym zbyciu. Zatem wszelkie czynności dokonane pod tytułem darmowym nie powodują powstania obowiązku podatkowego.

W efekcie w wyniku likwidacji spółki cywilnej z majątku spółki do majątku prywatnego każdego wspólnika zostanie przekazany udział w nieruchomości. Przekazanie następnie takiego udziału w darowiźnie nie spowoduje powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym, ponieważ nie odbywa się odpłatnie. Dodatkowo darowizny dokonane pomiędzy członkami najbliższej rodziny zwolnione są od podatku od spadków i darowizn.

Likwidacja spółki a podatek VAT

Co do podatku VAT należy mieć na uwadze, że dotychczasowi wspólnicy rozwiązanej spółki cywilnej mogą kontynuować prowadzoną w formie spółki działalność gospodarczą. Na gruncie VAT nie można jej jednak traktować jako kontynuacji dotychczasowej działalności spółki cywilnej. Byli wspólnicy staną się bowiem nowymi, odrębnymi podatnikami VAT.

Zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 1 ustawy VAT – opodatkowaniu podatkiem podlegają towary własnej produkcji i towary, które po nabyciu nie były przedmiotem dostawy towarów, w przypadku rozwiązania spółki cywilnej lub handlowej niemającej osobowości prawnej.

W przypadku rozwiązania spółki cywilnej podatnicy są obowiązani sporządzić spis z natury towarów na dzień jej rozwiązania. Podstawę opodatkowania towarów objętych spisem z natury ustala się w oparciu o art. 29a ust. 2 ustawy VAT. W myśl tego przepisu jest to cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia określony w momencie dostawy tych towarów.

Rozwiązanie spółki cywilnej skutkuje tym, że towary pozostałe na dzień rozwiązania spółki podlegają opodatkowaniu VAT w ramach tzw. remanentu likwidacyjnego (zob. art. 14 ust. 1 ustawy VAT), a byli wspólnicy staną się nowymi, odrębnymi podatnikami VAT. Wartość przejmowanego majątku nie musi być równa, jego podział zależy bowiem od ustaleń dokonanych przez wspólników.

Przepis art. 14 ust. 4 ustawy VAT stanowi, że opodatkowane w remanencie są tylko te towary, w stosunku do których podatnikowi (spółce) przysługiwało prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego. Brzmienie tego przepisu wyraźnie wskazuje, iż odnosi się on do wszystkich towarów stanowiących majątek spółki cywilnej. Nie ma tu żadnego znaczenia, iż po podziale majątku pomiędzy wspólnikami jeden z nich kontynuuje działalność w formie samodzielnej działalności gospodarczej. Wspólnik kontynuujący działalność nie jest następcą prawnym rozwiązanej spółki cywilnej, lecz odrębnym podmiotem.

Co z VAT-em od nabytych przez spółkę nieruchomości?

Jeżeli przy nabyciu nieruchomości spółka cywilna odliczyła VAT, to w momencie likwidacji należy tę nieruchomość, zgodnie z powyższymi przepisami, opodatkować podatkiem VAT w ramach remanentu likwidacyjnego.

Podsumowując: likwidacja spółki spowoduje przeniesienie majątku spółki do majątku prywatnego wspólników. Po tym jak składniki (udziały w nieruchomości) znajdą się w majątku prywatnym, można dokonać ich darowizny. Czynności takie będą zwolnione od podatku. Likwidacja spółki cywilnej spowoduje konieczność sporządzenia remanentu likwidacyjnego na cele podatku VAT i zapłatę podatku VAT.

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.