• Data: 2024-06-27 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Spółka jawna jest w trakcie likwidacji. Jeden ze wspólników ma 90% udziałów, a drugi 10%. W końcowym etapie likwidacji pozostała jedna nieruchomość bez obciążeń. Udziałowiec większościowy chciałby ją przejąć, lecz likwidator twierdzi, że musi on ją od spółki odkupić za 100% ceny, ponieważ jest to mienie spółki. Współwłaściciel twierdzi, że spółka ma wspólników, a mienie spółki jest własnością wspólników. Dlatego likwidator powinien zwrócić nieruchomość wspólnikom. Gdyby wspólnik nie kupił nieruchomości, wówczas mógłby otrzymać dywidendę w PLN w wysokości 90% ceny nieruchomości. Proszę o konkretną odpowiedź, jak powinien postąpić likwidator.
Zgodnie z art. 28 Kodeksu spółek handlowych majątek spółki stanowi wszelkie mienie wniesione jako wkład lub nabyte przez spółkę w czasie jej istnienia. Art. 77 wskazuje, że likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku. W stosunkach wewnętrznych likwidatorzy są obowiązani stosować się do uchwał wspólników.
Art. 82 stanowi natomiast, że:
„§ 1. Z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych.
§ 2. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku.
§ 3. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze”.
Nieruchomości należące do spółki jawnej (a nie wniesione tylko do używania) stanowią jej majątek, a zatem dzieli się go zgodnie z zapisami umowy spółki, a gdy takowych brak – spłaca się wspólnikom udziały.
A więc po spłacie zobowiązań i pozostawieniu kwot na zobowiązania niewymagalne (wymagalne muszą być spłacone) lub sporne, jeżeli pozostaje jakiś majątek, jest on dzielony między wspólników według zasad określonych w umowie spółki. Jeżeli zaś brak ustaleń w umowie to wspólnikom zwraca się udziały kapitałowe rozumiane jako wkłady rzeczywiście wniesione do spółki. Jeżeli mimo zobowiązania do wniesienia wkładów wspólnik nie dokonał wniesienia całości wkładu, nie może przyjąć zwrotu wartości, do której był zobowiązany, ale tylko zwrot w takiej wartości, w jakiej był wniesiony. W doktrynie wskazuje się, że w art. 82 mowa jest o udziałach likwidacyjnych, które nie muszą mieć takiej samej wartości co udziały kapitałowe. Po rozliczeniu udziałów, w przypadku gdy pozostaje nadwyżka, dzieli się ją między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. W momencie wszczęcia procedury likwidacyjnej udział kapitałowy „przekształca” się w udział likwidacyjny, a jego wartość określona w umowie spółki może pełnić funkcję pomocniczą dla oszacowania wartości udziału likwidacyjnego (tak: M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1–300 Kodeksu spółek handlowych, 2023).
Tak samo M. Rodzynkiewicz wskazuje w Komentarzu do Kodeksu, wyd. VII, 2018: „Równowartość pozostałego majątku (co do zasady upłynnionego przez likwidatorów – art. 77 § 1) rozdziela się między wspólników w pieniądzu, z wyjątkiem rzeczy wniesionych przez wspólników do używania, które zwraca się wspólnikowi w naturze. W przypadku braku innych postanowień umownych, spłaca się udziały wspólników. Jeżeli po zaspokojeniu zobowiązań spółki i spłaceniu udziałów wspólników pozostanie jeszcze nadwyżka, to rozdziela się ją między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku, czyli w braku innych postanowień umowy, w częściach równych”.
Jeśli zatem umowa spółka nie stanowi inaczej, pozostały majątek w spółce należy zwrócić wspólnikom w pieniądzu, poza rzeczami wniesionymi do używania, które zwraca się w naturze.
Podkreślam jednak, że zasady zwrotu udziałów mogą być odrębnie regulowane w umowie spółki, w szczególności może to dotyczyć sposobu rozliczeń, na przykład umowa może przewidywać zwrot w naturze w miejsce rozliczenia finansowego.
Doktryna wskazuje jednakowoż, że w razie braku stosownej klauzuli umownej wspólnicy mogą dokonać zmiany umowy spółki co do tego, jak ma zostać dzielona nadwyżka, która - w braku zakazu umownego - może być dokonana także w czasie postępowania likwidacyjnego. Zmiana ta wymagać będzie zgody wszystkich wspólników, nawet w razie dopuszczenia głosowania większościowego (art. 9 Kodeksu spółek handlowych), ponieważ będzie oddziaływała na prawa każdego członka jednostki organizacyjnej. Zwracam jednak uwagę, że rodzi to określone konsekwencje podatkowe: https://poradnikprzedsiebiorcy.pl/-wycofanie-nieruchomosci-ze-spolki-jawnej-jak-rozliczyc
W razie braku odmiennych rozwiązań nadwyżka podlega podziałowi analogicznemu do zasad uczestnictwa w zysku, a więc w modelu ustawowym w częściach równych [tak A. Kidyba (red.), Kodeks spółek handlowych, tom I, Komentarz do art. 1–150, 2017). Podstawą finalnego ustalenia nadwyżki jest bilans końcowy sporządzany na dzień zakończenia likwidacji.
SA w Lublinie w wyroku z 10.11.2015 r. sygn. akt I ACa 331/15, wskazał zaś: „W razie gdyby po wykreśleniu spółki z rejestru ujawniły się niezlikwidowane składniki jej majątku, to przypadają one wspólnikom”. Art. 82 nie stosuje się jednak w przypadku, gdy wspólnicy uzgodnili inny niż likwidacja sposób zakończenia działalności spółki.
Jak Pani widzi, nie sposób wskazać konkretnie, co ma zrobić likwidator. To wszystko zależy od zapisów umowy spółki, które musi przestudiować. Gdy brak takowych, stosuje ww. reguły ustawowe, czyli upłynnia majątek i zwraca, zaś rzeczy wniesione do używania zwraca w naturze. Doktryna dopuszcza jednak zmianę umowy spółki w okresie likwidacji w przedmiocie dzielenia nadwyżki za zgodą wszystkich wspólników. Jeśli spółka jawna przed jej rozwiązaniem nie spienięży swojego majątku, to uchwała o rozwiązaniu spółki lub umowa spółki powinna wskazywać sposób jego podziału. W praktyce jest to najczęściej zobowiązanie spółki do przeniesienia składnika majątku, do czego konieczne jest zawarcie umowy pomiędzy rozwiązywaną spółką a jej wspólnikami. Zwykle jest to czynność wtórna, nie podlegająca dalszej kontroli.
Jeśli umowa spółki nie stanowi nic innego niż Kodeks w zakresie podziału majątku pozostałego w spółce na etapie jej likwidacji, to stanowisko likwidatora uznać należy za słuszne.
Gdy w toku postępowania likwidacyjnego zaistnieją spory co do dokonanego podziału majątku między wspólników, to spory te są przedmiotem postępowania sądowego i nie mogą być rozstrzygnięte przez likwidatorów [tak wskazuje: T. Dziurzyński, Z. Fenichel, M. Honzatko, Kodeks spółek handlowych, oraz J. Brol i in., Kodeks spółek handlowych. Komentarz, 2011].
Spór o podział majątku między wspólnikami
Anna i Piotr są wspólnikami w spółce jawnej, która znajduje się w trakcie likwidacji. Anna posiada 70% udziałów, a Piotr 30%. Po zakończeniu działalności spółki pozostał magazyn. Anna chciałaby go przejąć na własność, ale likwidator upiera się, że magazyn musi być sprzedany, a uzyskane środki podzielone między wspólników zgodnie z ich udziałami. Anna argumentuje, że zgodnie z umową spółki, majątek powinien być dzielony w naturze. Ostatecznie, po konsultacji prawnej, wspólnicy zgadzają się na sprzedaż magazynu, aby uniknąć dalszych komplikacji prawnych.
Rozbieżności w umowie spółki
Jacek i Marta są wspólnikami w likwidowanej spółce jawnej. Jacek posiada 60% udziałów, a Marta 40%. Po spłaceniu wszystkich zobowiązań spółki pozostała nieruchomość - biurowiec. Marta twierdzi, że zgodnie z umową spółki, biurowiec powinien zostać podzielony w naturze, a Jacek, jako większościowy wspólnik, ma prawo do 60% nieruchomości. Jednak likwidator, powołując się na brak szczegółowych zapisów w umowie dotyczących podziału majątku, decyduje się na sprzedaż biurowca. Jacek i Marta podejmują decyzję o zmianie umowy spółki, aby umożliwić podział nieruchomości, co wymaga zgody obu wspólników.
Problemy z likwidacją majątku
Katarzyna i Robert prowadzą spółkę jawną, w której Katarzyna ma 80% udziałów, a Robert 20%. Spółka jest w trakcie likwidacji, a jedynym pozostałym majątkiem jest działka budowlana. Katarzyna chce przejąć działkę i zapłacić Robertowi 20% jej wartości, ale likwidator informuje, że zgodnie z przepisami musi sprzedać działkę i podzielić uzyskane środki. Katarzyna i Robert, nie chcąc tracić działki, postanawiają zmienić umowę spółki, co pozwoli Katarzynie na przejęcie działki po dokonaniu odpowiedniej kompensacji na rzecz Roberta.
Likwidacja spółki jawnej może wiązać się z licznymi problemami, szczególnie w zakresie podziału majątku między wspólników. Kluczowe jest dokładne przeanalizowanie zapisów umowy spółki oraz przepisów Kodeksu spółek handlowych, aby uniknąć sporów i zapewnić sprawiedliwy podział aktywów. W razie braku jednoznacznych zapisów, likwidatorzy powinni działać zgodnie z przepisami prawa, dążąc do rozwiązania konfliktów poprzez konsultacje i ewentualne zmiany umowy spółki.
Zapraszamy do skorzystania z naszych usług porad prawnych online oraz pomocy w przygotowywaniu pism prawnych. Nasz zespół doświadczonych prawników zapewni wsparcie na każdym etapie likwidacji spółki i rozwiązywania sporów między wspólnikami. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
2. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 10 listopada 2015 r. sygn. akt I ACa 331/15
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
