• Data: 2024-10-24 • Autor: Marcin Sądej
Jestem wspólnikiem spółki cywilnej. Mój wspólnik postanowił odejść. Chciałabym dalej prowadzić firmę (sklep) i podjęliśmy decyzję, że zlikwidujemy spółkę, a ja otworzę jednoosobową działalność gospodarczą. Prowadzimy sprzedaż pasz dla zwierząt, Spółka istnieje od niespełna 2 lat, wniesione wkłady były określone w umowie spółki w wysokości 500 zł. Faktycznie wniesione wkłady występowały z dokumentami zakupu. Wszystkie zakupy mamy spisane i kwota wynosi po 35 000 zł. W tym wkładzie jest również zakup towarów w wysokości po 15 000 zł. Towary te zostały już sprzedane. Z jakiej kwoty wniesionego wkładu muszę spłacić wspólnika? Jeśli chodzi o towary, które są na magazynie, to przez okres 1 miesiąca będą prowadzone w tym samym miejscu 2 firmy (spółka i moja działalność) i towar, który pozostanie, ja odkupię od spółki.
Zatem w opisanej sytuacji ma dojść do likwidacji spółki cywilnej, przekazania majątku jednemu ze wspólników oraz do dokonania spłaty.
Na wstępie warto wskazać na obowiązek sporządzenia spisu z natury. Jak podaje art. 24 ust. 3a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (ustawy PIT) – w razie likwidacji działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej, w tym także prowadzonych w formie spółki niebędącej osobą prawną, lub wystąpienia wspólnika z takiej spółki sporządza się wykaz składników majątku na dzień likwidacji działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej lub na dzień wystąpienia wspólnika z takiej spółki.
Wykaz powinien zawierać co najmniej następujące dane: liczbę porządkową, określenie (nazwę) składnika majątku, datę nabycia składnika majątku, kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku oraz kwotę wydatków poniesionych na nabycie składnika majątku zaliczoną do kosztów uzyskania przychodów, wartość początkową, metodę amortyzacji, sumę odpisów amortyzacyjnych oraz wysokość wypłaconych środków pieniężnych należnych wspólnikom z tytułu udziału w spółce niebędącej osobą prawną na dzień wystąpienia lub likwidacji. W oparciu o ten wykaz ustalone powinno zostać, jaka kwota spłaty należy się wspólnikowi. Konieczne jest także sporządzenie remanentu końcowego na potrzeby rozporządzenia w sprawie prowadzenia KPIR.
Zgodnie z art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. b ustawy PIT: przychodem z działalności gospodarczej są również przychody z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną lub wystąpieniem wspólnika z takiej spółki.
Natomiast stosownie do art. 14 ust. 3 pkt 12 lit. b ww. ustawy: do przychodów z działalności gospodarczej nie zalicza się przychodów z odpłatnego zbycia składników majątku otrzymanych w związku z likwidacją spółki niebędącej osobą prawną lub wystąpieniem wspólnika z takiej spółki – jeżeli od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym nastąpiła likwidacja: prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej, prowadzonych samodzielnie działów specjalnych produkcji rolnej, spółki niebędącej osobą prawną lub nastąpiło wystąpienie wspólnika z takiej spółki, do dnia ich odpłatnego zbycia upłynęło sześć lat i odpłatne zbycie nie następuje w wykonaniu działalności gospodarczej lub działów specjalnych produkcji rolnej.
Powyższe przepisy, tj. art. 14 ust. 2 pkt 17 lit. b i art. 14 ust. 3 pkt 12 lit. b ustawy PIT, regulujące kwestie związane z zakończeniem uczestnictwa podatnika w spółce niebędącej osobą prawną zostały wprowadzone do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych od 1 stycznia 2011 r. Ich celem było rozwianie wątpliwości interpretacyjnych dotyczących skutków podatkowych zakończenia uczestnictwa podatnika w spółce niebędącej osobą prawną (w tym także w wyniku likwidacji takiej spółki). Ustawodawca postanowił zatem, że w przypadku likwidacji spółki niebędącej osobą prawną, gdy wspólnik otrzyma z tego tytułu niepieniężne składniki majątku, odroczony zostanie moment opodatkowania do chwili, gdy podatnik odpłatnie zbędzie te składniki majątku, a zatem z tytułu tego zbycia uzyska dodatkowe, nieopodatkowane wcześniej środki.
To oznacza, że sama likwidacja oraz przekazanie wspólnikowi składników majątku spółki cywilnej jest zdarzeniem neutralnym podatkowo.
Natomiast spłata dokonana na rzecz drugiego wspólnika w związku z likwidacją spółki jest już zdarzeniem podlegający opodatkowaniu i wspólnik taki powinien otrzymaną spłatę opodatkować jako przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej. Stanowisko to potwierdzają organy podatkowe. Oto przykłady:
Pismo z dnia 7.05.2021 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0115-KDIT3.4011.103.2021.4.AW:
„Innymi słowy, otrzymana przez jednego wspólnika spółki jawnej od drugiego wspólnika dopłata (spłata) w związku z przejęciem w naturze przez każdego ze wspólników na wyłączną własność składników tego majątku o nierównej wartości, podlega opodatkowaniu tym podatkiem na podstawie art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednocześnie przejęcie przez jednego ze wspólników spółki jawnej składników jej majątku połączone z obowiązkiem dokonania dopłaty (spłaty) na rzecz drugiego wspólnika nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych na moment ich nabycia.”
Pismo z dnia 14.08.2018 r., wydane przez: Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, 0115-KDIT3.4011.288.2018.1.MR:
„Podsumowując, otrzymanie przez Zainteresowanych spłaty, o której mowa we wniosku, spowoduje powstanie przychodu podatkowego. Uzyskany przychód Zainteresowani powinni zaliczyć do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Jednocześnie Zainteresowani będą mogli zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wydatki poniesione przez nich lub Spółkę na nabycie lub wytworzenie zbywanej nieruchomości – niezaliczone uprzednio w jakiejkolwiek formie do kosztów uzyskania przychodów – w proporcji, w jakiej przypadają na udziały w majątku będącym przedmiotem spłaty.”
W kwestii natomiast samej spłaty należy wskazać, że spółka cywilna jest umową uregulowaną w Kodeksie cywilnym. Spółka nie posiada własnego majątku. Wkłady wniesione przez wspólników do spółki cywilnej oraz rzeczy i prawa nabyte w czasie jej trwania stanowią z mocy samego prawa wspólny majątek wspólników. Majątek ten stanowi współwłasność łączną wspólników (tzw. wspólność niepodzielnej ręki) i jest odrębny od ich majątków osobistych (art. 863 K.c.).
W momencie likwidacji spółki współwłasność łączna przekształca się we współwłasność ułamkową, czyli proporcjonalnie do posiadanych udziałów w spółce.
Zgodnie z art. 875 K.c.: „Od chwili rozwiązania spółki stosuje się odpowiednio do wspólnego majątku wspólników przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów poniższych. Z majątku pozostałego po zapłaceniu długów spółki zwraca się wspólnikom ich wkłady, stosując odpowiednio przepisy o zwrocie wkładów w razie wystąpienia wspólnika ze spółki. Pozostałą nadwyżkę wspólnego majątku dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczyli w zyskach spółki.”
Powoduje to, że każdemu ze wspólników należy zwrócić w naturze rzeczy, które wniósł on do spółki tylko do używania (jak rozumiem w tym przypadku takiego majątku nie ma) oraz wypłacić w pieniądzu wartość jego wkładu oznaczoną w umowie spółki.
Trzeba jednak zauważyć, że powołane przepisy art. 875 K.c. nie mają charakteru bezwzględnie obowiązującego. Potwierdził to Sąd Najwyższy m.in. w postanowieniu z 15 listopada 2016 r., sygn. akt III CSK 345/15. Oznacza to, że wspólnicy w umowie spółki lub w oddzielnej umowie (porozumieniu) mogą odmiennie określić zasady podziału wspólnego majątku.
Jak wskazałem, należy zatem wziąć pod uwagę stan majątku na dzień likwidacji spółki cywilnej. Należy zwrócić wspólnikowi wartość wniesionego wkładu oraz wartość proporcjonalnie przypadających na jego rzecz składników majątku (jeżeli udziały są równe, to będzie to 50% wartości przejmowanych stanów magazynowych).
Likwidacja sklepu z paszami
Anna i Piotr prowadzili wspólnie spółkę cywilną zajmującą się sprzedażą pasz dla zwierząt. Po dwóch latach działalności Piotr postanowił odejść z firmy. Zgodzili się, że Anna przejmie cały majątek firmy i otworzy jednoosobową działalność gospodarczą. Piotr ma zostać spłacony zgodnie z wartością wniesionych wkładów oraz pozostałego towaru. Sporządzono remanent końcowy oraz wykaz składników majątku. Anna odkupiła resztę towarów od spółki, a Piotr otrzymał część wartości magazynu i gotówkę.
Likwidacja warsztatu samochodowego
Kasia i Tomek prowadzili spółkę cywilną, w ramach której wspólnie prowadzili warsztat samochodowy. Po trzech latach Tomek postanowił zakończyć współpracę i zająć się nową branżą. Zdecydowali, że Kasia przejmie warsztat oraz jego wyposażenie, a Tomek otrzyma spłatę w gotówce. Ustalili wartość sprzętu oraz samochodów w warsztacie, sporządzili wykaz majątku, a Kasia spłaciła Tomka, kontynuując działalność w ramach nowej, jednoosobowej firmy.
Podział sklepu spożywczego
Marcin i Ewa przez kilka lat prowadzili wspólnie spółkę cywilną, zarządzając sklepem spożywczym. Kiedy Ewa postanowiła odejść, ustalili, że Marcin przejmie sklep, a Ewa otrzyma równowartość wniesionych wkładów. Towary na półkach oraz sprzęt sklepu wycenili i Marcin odkupił towar, jednocześnie spłacając Ewę. Sporządzono końcowy remanent, a działalność została przeniesiona na Marcina jako jednoosobową firmę.
Likwidacja spółki cywilnej i przejęcie firmy przez jednego ze wspólników wiąże się z koniecznością podziału majątku oraz spłaty drugiego wspólnika. Kluczowe jest sporządzenie remanentu końcowego i dokładne wyliczenie wkładów oraz wartości składników majątku. Proces ten pozwala na kontynuację działalności w formie jednoosobowej, przy jednoczesnym uregulowaniu zobowiązań wobec odchodzącego wspólnika.
Oferujemy kompleksowe porady prawne online oraz pomoc w sporządzaniu pism dotyczących likwidacji spółek cywilnych, podziału majątku i przekształcania działalności w jednoosobową firmę – szybko, wygodnie i profesjonalnie. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350
3. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2016 r., sygn. akt III CSK 345/15
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Marcin Sądej
Prawnik, absolwent Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończone studia podyplomowe z zakresu Przeciwdziałania Przestępczości Gospodarczej i Skarbowej oraz z zakresu Rachunkowości i Rewizji Finansowej. Współpracuje z kancelariami doradców podatkowych oraz biurami rachunkowymi. Na co dzień zajmuje się obsługą prawną spółek handlowych. Publikuje artykuły o tematyce podatkowej. Udziela porad z zakresu prawa podatkowego, handlowego oraz cywilnego.
Zapytaj prawnika
