• Data: 2024-09-14 • Autor: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Spółka jawna posiadała dwóch udziałowców: jeden miał 90% udziałów (wkład własny ok. 340 tys. zł), drugi 10% udziałów (wkład ok. 10 tys. zł). Na wniosek mniejszego wspólnika spółka została rozwiązana prawomocnym wyrokiem w 2018 r. W skład majątku spółki wchodziły trzy nieruchomości. Powołany przez sąd likwidator sprzedał jedną z nich, co pozwoliło na spłatę wszystkich wierzycieli zewnętrznych. Działalność spółki (również w trakcie procesu likwidacji) przynosiła dochody, z których wspólnicy uzyskali dywidendy. Wspólnik z 10-procentowym udziałem otrzymał dywidendę w gotówce w trakcie procesu likwidacji. Drugi wspólnik za swoją dywidendę odkupił jedną z nieruchomości wspólników za cenę likwidacyjną. Pytania: 1. Czy po likwidacji spółki przez sąd, spółka istnieje nadal i likwidator sprzedał majątek spółki, którą sąd zlikwidował, czy też likwidator sprzedał majątek wspólników, skoro spółki już nie ma? 2. Skoro spółka została zlikwidowana, dlaczego wspólnik z większościowym udziałem musiał odkupić własny majątek za 100% ceny? Czy przeprowadzona operacja jest prawidłowa? Czy tak reguluje ją prawo? 3. W spółce pozostała jeszcze jedna nieruchomość, którą wspólnik większościowy chciałby odzyskać. Czy w świetle prawa też musi ją kupić, czy jest inny sposób na odzyskanie swojej nieruchomości?
Zgodnie z art. 68 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) w okresie likwidacji do spółki stosuje się przepisy dotyczące stosunków wewnętrznych i zewnętrznych spółki, chyba że przepisy niniejszego rozdziału stanowią inaczej lub z celu likwidacji wynika co innego. Likwidatorzy powinni zakończyć bieżące interesy spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe interesy mogą być podejmowane tylko w przypadku, gdy jest to niezbędne do ukończenia spraw w toku.
Art. 82 K.s.h. wskazuje zaś, że z majątku spółki spłaca się przede wszystkim zobowiązania spółki oraz pozostawia się odpowiednie kwoty na pokrycie zobowiązań niewymagalnych lub spornych. Pozostały majątek dzieli się między wspólników stosownie do postanowień umowy spółki. W przypadku braku stosownych postanowień umowy – spłaca się wspólnikom udziały. Nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Rzeczy wniesione przez wspólnika do spółki tylko do używania zwraca się wspólnikowi w naturze.
Likwidatorzy powinni zgłosić zakończenie likwidacji i złożyć wniosek o wykreślenie spółki z rejestru. Rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia jej z rejestru.
Sąd Najwyższy w wyroku z 10 stycznia 2020 r. I CSK 552/18 wskazał: „Uprawnienie określone w art. 82 § 2 K.s.h. jest m.in. wyrazem tego, że majątek spółki jawnej, jakkolwiek prawnie wyodrębniony przez czas trwania spółki, w sensie ekonomicznym jest rezultatem wspólnego wysiłku wspólników i powinien docelowo przypaść wspólnikom. Jakkolwiek prawo to powinno być zrealizowane w postępowaniu likwidacyjnym lub – w razie rezygnacji z likwidacji – w ramach innego uzgodnionego sposobu zakończenia działalności spółki, nie ma żadnych podstaw do przyjęcia, by wygasało ono w sytuacji, w której likwidacja lub ów inny uzgodniony sposób zakończenia działalności spółki nie objął całości jej majątku. W razie wykreślenia spółki jawnej z rejestru bez przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, następcami prawnymi spółki w zakresie pozostałego po niej majątku są wspólnicy. Przy uwzględnieniu zasady konstytutywnego skutku wykreślenia z rejestru, rozwiązanie to należy uznać za adekwatne także w przypadku, w którym spółka została wykreślona z rejestru na skutek przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego, niemniej jednak postępowanie to nie objęło całego majątku spółki. Polikwidacyjny majątek spółki należy w związku z tym uznać za majątek wspólników, stosownie do uzgodnionych w umowie spółki lub ustawowych zasad partycypacji w majątku spółki pozostałym po spłacie długów spółki. Majątek pozostały po spółce jawnej, wykreślonej z rejestru przedsiębiorców KRS po przeprowadzeniu likwidacji (art. 84 § 1 zd. 1 K.s.h.), która nie objęła całego majątku, jest majątkiem byłych wspólników”.
A zatem po wykreśleniu spółki z KRS spółka nie istnieje i dopiero wówczas nie ma majątku spółki, lecz jest majątek byłych wspólników.
W sytuacji, gdy następuje rozwiązanie spółki jawnej, wówczas trzeba dokonać jej likwidacji, zaś majątek pozostały po spłacie zobowiązań spółki powinien być podzielony między wspólników.
Doktryna wskazuje, że „po spłacie zobowiązań i pozostawieniu kwot na zobowiązania niewymagalne (wymagalne muszą być spłacone) lub sporne, jeżeli pozostaje jakiś majątek, jest on dzielony między wspólników według zasad określonych w umowie spółki. Rozliczenie może być proporcjonalne, może zakładać spłatę jednych w większym stopniu niż innych itp. Jeżeli brak ustaleń w umowie, wspólnikom zwraca się udziały kapitałowe rozumiane jako wkłady rzeczywiście wniesione do spółki. Jeżeli mimo zobowiązania do wniesienia wkładów wspólnik nie dokonał wniesienia całości wkładu, nie może przyjąć zwrotu wartości, do której był zobowiązany, ale tylko zwrot w takiej wartości, w jakiej był wniesiony. Tak więc w przypadku udziałów, o których mowa w art. 82 § 2 K.s.h. (choć nie użyto sformułowania »udziały kapitałowe«), chodzi o zwrot rzeczywiście wniesionych wkładów. W art. 82 K.s.h. mowa jest o udziałach likwidacyjnych, które nie muszą mieć takiej samej wartości co udziały kapitałowe. Po rozliczeniu udziałów, w przypadku gdy pozostaje nadwyżka, dzieli się ją między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku” (A. Kidyba [w:] M. Dumkiewicz, A. Kidyba, Komentarz aktualizowany do art. 1-300 Kodeksu spółek handlowych, LEX 2022, art. 82).
W przypadku, gdy po wykreśleniu spółki jawnej z rejestru pozostaną składniki majątku, które nie zostały spieniężone lub przeniesione na jej wspólników, jest spór w doktrynie i orzecznictwie, komu te składniki przysługują. Są w tej materii dwa poglądy. SN w wyroku z 24 lipca 2009 r., II CSK 134/09, wskazał, że to byli wspólnicy są następcami i winni się majątkiem podzielić stosownie do zapisów umowy, a w ich braku stosownie do udziałów w zysku. Natomiast SA w Krakowie w wyroku z 17.12.2012 r., I ACa 970/12, wskazał, że skoro nie ma wyraźnego przepisu, który wspólników rozwiązanej spółki z mocy prawa ustanawiałby nabywcami jej majątku, to tak naprawdę na wspólnikach spółki jawnej spoczywa tylko odpowiedzialność za jej zobowiązania, ale nie są z mocy prawa uprawnieni do tego majątku, a zatem mogą go wyłącznie nabyć.
Co do zasady, w doktrynie i orzecznictwie jest spór w problemie, który Pani porusza. Natomiast większość sądów stoi na stanowisku, że nie jest prawidłowym koncepcja, iż prawa majątkowe pozostałe po zlikwidowanej spółce tworzą majątek bezpodmiotowy, lecz powinien docelowo przypaść wspólnikom. Bez względu na to, że prawo do rozliczenia (podziału) tegoż majątku winno być zrealizowane w toku postępowania likwidacyjnego, to co do zasady nie ma podstaw prawnych do uznania, że ono wygasło w sytuacji, gdy likwidacja nie objęła całości majątku spółki.
Generalnie więc w momencie, w którym likwidator sprzedał część majątku, bowiem to wystarczyło na spłatę wierzycieli, pozostały majątek winien był podzielić między wspólników (byłych).
Należałoby skontaktować się z likwidatorem, wszak tylko on ma całość akt sprawy i tylko on jest w stanie wyjaśnić, dlaczego doszło do takiego sposobu postąpienia z nieruchomością. Może w grę wchodziły względy podatkowe; może inne dane, których w poradzie nie przedstawiono – naprawdę decydują niuanse. Sama doktryna i orzecznictwo nie są w 100% zgodne. Kierując się art. 82 K.s.h. – w przypadku braku stosownych postanowień umowy spłaca się wspólnikom udziały, a nadwyżkę dzieli się między wspólników w takim stosunku, w jakim uczestniczą oni w zysku. Być może to umowa wprowadzała jakieś zapisy, zgodnie z którymi postąpił likwidator.
Likwidacja spółki jawnej wiąże się z koniecznością uregulowania zobowiązań i podziału pozostałego majątku między wspólników, zgodnie z ich udziałami. Proces ten może wymagać sprzedaży majątku, nawet jeśli spółka została rozwiązana, a wspólnicy muszą przestrzegać obowiązujących przepisów dotyczących wyceny i rozliczeń. W przypadku sporu co do podziału majątku, likwidator odgrywa kluczową rolę, dbając o sprawiedliwe rozliczenie i zgodność z prawem.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz kompleksowe przygotowanie pism procesowych, dostosowane do indywidualnych potrzeb i specyfiki każdej sprawy. Skontaktuj się z nami, aby uzyskać szybkie i rzetelne wsparcie prawne. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
2. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 stycznia 2020 r., sygn. akt I CSK 552/18
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lipca 2009 r., sygn. akt II CSK 134/09
4. Wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 17.12.2012 r., I ACa 970/12
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Paulina Olejniczak-Suchodolska
Radca prawny, absolwentka Wydziału Prawa na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Ukończyła aplikację radcowską przy Okręgowej Izbie Radców Prawnych w Warszawie. Doświadczenie zawodowe zdobywała współpracując z kancelariami prawnymi. Specjalizuje się głównie w prawie gospodarczym, prawie pracy, prawie zamówień publicznych, a także w prawie konsumenckim i prawie administracyjnym. Obecnie prowadzi własną kancelarię radcowską oraz obsługuje spółki i instytucje państwowe.
Zapytaj prawnika
