• Data: 2024-09-11 • Autor: Katarzyna Nosal
Prezes spółki z o.o. zaproponował mi wykupienie 33% udziałów. Zawarłem umowę ustną i wpłaciłem 15 tys. zł na płace dla pracowników. Prezes wszystkim oznajmił, że jestem udziałowcem. Teraz nie chce tych udziałów przepisać notarialnie. Co mam robić, by przejąć udziały? Pieniądze zostały wypłacone bezpośrednio pracownikom, zrobiłem to osobiście za pokwitowaniem. Umowa została zawarta przy osobie trzeciej. Co mogę zrobić, by utrudnić zbycie udziałów innej osobie? Jakie kroki podjąć, aby potencjalny nabywca czekał z decyzją o zakupie udziałów tej spółki?
W przypadku spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nabycie udziałów jest obwarowane koniecznością szczególnej formy takiej umowy. Zgodnie z art. 180 § 1 Kodeksu spółek handlowych (K.s.h.) – zbycie udziału, jego części lub ułamkowej części udziału oraz jego zastawienie powinno być dokonane w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Zatem dla ważności takiej umowy konieczna jest forma pisemna i poświadczenie podpisów przez notariusza. Umowa ustna nie wywołuje żadnych skutków prawnych, jakie wiążą się z nabyciem udziałów. Oświadczenie do załogi o tym, że ktoś jest udziałowcem, także nie stanowi o tym fakcie.
Czynność zbycia udziału, jego części lub ułamkowej części jest dokonana w momencie złożenia przez strony oświadczeń woli w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Nie chodzi więc o moment złożenia podpisów przed notariuszem czy moment uznania przed notariuszem złożonych wcześniej podpisów za własne, ale dla dokonania czynności konieczne jest ponadto w szczególności (chociaż nie wyłącznie – zob. następny akapit) poświadczenie tych podpisów przez notariusza, czyli sporządzenie przez niego dokumentu – klauzuli poświadczeniowej.
Zgodnie z art. 73 § 2 K.c. – jeżeli ustawa zastrzega dla czynności prawnej inną formę szczególną niż forma pisemna (a tak jest zgodnie z art. 180 K.s.h., zastrzegającym formę pisemną z podpisami notarialnie poświadczonymi dla czynności zbycia udziału, jego części lub ułamkowej części), czynność dokonana bez zachowania tej formy jest nieważna. Wynikająca z tego przepisu sankcja nieważności dotyczy czynności prawnej, a więc ma zastosowanie dopiero w przypadku, gdy oświadczenie woli (przy jednostronnych czynnościach prawnych) lub oświadczenia woli (przy umowach) zostały już złożone (w rozumieniu art. 61 § 1 K.c.).
Jeżeli chodzi o umowę zbycia udziału, jego części lub ułamkowej części, będzie to dotyczyło w szczególności sytuacji, gdy oświadczenie woli zostało złożone drugiej stronie bez zachowania formy pisemnej. Z taką właśnie sytuacją mamy do czynienia w Pana przypadku.
Opisane okoliczności pozwalają jednak przyjąć, że mieliśmy do czynienia z umową przedwstępną sprzedaży udziałów. W tej jednak sytuacji niewiele to Pana ratuje. Zgodnie z art. 389 § 1 K.c.: „Umowa, przez którą jedna ze stron lub obie zobowiązują się do zawarcia oznaczonej umowy (umowa przedwstępna), powinna określać istotne postanowienia umowy przyrzeczonej. Paragraf 2 tego przepisu stanowi, że jeżeli termin, w ciągu którego ma być zawarta umowa przyrzeczona, nie został oznaczony, powinna ona być zawarta w odpowiednim terminie wyznaczonym przez stronę uprawnioną do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej. Jeżeli obie strony są uprawnione do żądania zawarcia umowy przyrzeczonej i każda z nich wyznaczyła inny termin, strony wiąże termin wyznaczony przez stronę, która wcześniej złożyła stosowne oświadczenie. Jeżeli w ciągu roku od dnia zawarcia umowy przedwstępnej nie został wyznaczony termin do zawarcia umowy przyrzeczonej, nie można żądać jej zawarcia.
Dalej przepisy dotyczące umowy przedwstępnej wskazują jej sutki w zależności od formy zawarcia. Nie jest tu przewidziana forma szczególna, dlatego też może być zawarta ustna umowa przedwstępna, jednak w zależności od tej formy interesy stron są mniej lub bardziej chronione. Zgodnie z art. 390 § 1 K.c. – jeżeli strona zobowiązana do zawarcia umowy przyrzeczonej uchyla się od jej zawarcia, druga strona może żądać naprawienia szkody, którą poniosła przez to, że liczyła na zawarcie umowy przyrzeczonej. Strony mogą w umowie przedwstępnej odmiennie określić zakres odszkodowania. Natomiast zgodnie z § 2 tego przepisu, gdy umowa przedwstępna czyni zadość wymaganiom, od których zależy ważność umowy przyrzeczonej, w szczególności wymaganiom co do formy, strona uprawniona może dochodzić zawarcia umowy przyrzeczonej.
Innymi słowy, gdyby umowa przedwstępna sprzedaży udziałów w spółce przybrała formę pisemną z podpisem notarialnie poświadczonym, wówczas sąd mógłby nakazać prezesowi zawrzeć z Panem właściwą umowę. Ponieważ umowa była jedynie ustana, w takim przypadku może Pan liczyć jedynie na zwrot pieniędzy, które wpłacił Pan, licząc, że umowa zostanie ważnie zawarta.
Na tę chwilę w pierwszej kolejności proponuję pisemnie wezwać wspólnika spółki do zawarcia przyrzeczonej umowy, wskazując w piśmie termin, w jakim ma stawić się u notariusza w celu jej podpisania i poświadczenia podpisów. Jeśli wspólnik nie pojawi się w tym dniu na zawarciu umowy, zacznie pozostawać w zwłoce. Może Pan już wezwać go do zwrotu wpłaconych na poczet przyszłej umowy pieniędzy, a w razie braku reakcji – wystąpić o zwrot nienależnie pobranego świadczenia do sądu. Ma Pan świadka zawarcia umowy, a pokwitowania pracowników stanowią dowód utraconych pieniędzy.
Nie ma możliwości blokowania podejmowania decyzji co do własnej własności przez inną osobę tylko z powodu tego, że nie chcemy, by nią rozporządzała. Zgodnie jednak z art. 730 Kodeksu postępowania cywilnego – w każdej sprawie cywilnej podlegającej rozpoznaniu przez sąd lub sąd polubowny można żądać udzielenia zabezpieczenia. Udzielenia zabezpieczenia może żądać każda strona lub uczestnik postępowania, jeżeli uprawdopodobni roszczenie oraz interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia. Interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia istnieje wtedy, gdy brak zabezpieczenia uniemożliwi lub poważnie utrudni wykonanie zapadłego w sprawie orzeczenia lub w inny sposób uniemożliwi lub poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania w sprawie.
Zgodnie z art. 755 K.p.c. – jeżeli przedmiotem zabezpieczenia nie jest roszczenie pieniężne, sąd udziela zabezpieczenia w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności uzna za odpowiedni, nie wyłączając sposobów przewidzianych dla zabezpieczenia roszczeń pieniężnych. W szczególności sąd może ustanowić zakaz zbywania przedmiotów lub praw objętych postępowaniem oraz nakazać wpisanie stosownego ostrzeżenia w księdze wieczystej lub we właściwym rejestrze.
Niestety, w Krajowym rejestrze Sądowym nie ma miejsca na wpisanie tego rodzaju zabezpieczenia, o jakie Panu chodzi. Pozostaje tylko postanowienie zakazujące sprzedaży.
Biorąc pod uwagę wyżej cytowane przepisy o podstawie udzielenia zabezpieczenia, musiałby Pan wykazać przed sądem, że ma umowę przedwstępną z prezesem spółki, ale on nie chce jej wykonać i istnieje ryzyko sprzedaży tych udziałów. Obawiam się jednak, że tu sąd nie uzna Pana roszczenia. Nie ma Pan bowiem, co wyżej wykazałam, roszczenia o zawarcie umowy sprzedaży, gdyż umowa przedwstępna nie została sporządzona w formie przewidzianej dla umowy przyrzeczonej.
Obawiam się, że nie jest Pan w stanie zablokować sprzedaży udziałów przez wspólnika spółki, którą jest Pan zainteresowany.
Zmiana warunków po zawarciu umowy
Pan Jan, inwestor zainteresowany spółką z o.o., wpłacił 20 tys. zł na rzecz nabycia 25% udziałów, które miały być formalnie przepisane na niego w ciągu miesiąca. Prezes spółki ogłosił wszystkim pracownikom, że Pan Jan jest nowym udziałowcem. Gdy jednak przyszło do podpisania aktu notarialnego, prezes zaczął zmieniać warunki, żądając dodatkowych pieniędzy za formalne przepisanie udziałów. Pan Jan zrozumiał, że prezes nie zamierzał spełnić wcześniejszych ustaleń i skierował sprawę do sądu, domagając się zwrotu wpłaconej kwoty oraz odszkodowania.
Niejasna sytuacja prawna
Pani Anna, przedsiębiorca z doświadczeniem, postanowiła zainwestować w rozwijającą się spółkę z o.o. Z prezesem uzgodniła zakup 40% udziałów za 30 tys. zł, które przelała na konto spółki, a pieniądze zostały przeznaczone na bieżące wydatki. Prezes publicznie ogłosił, że Pani Anna jest nowym wspólnikiem, ale kiedy nadszedł czas na formalne spisanie umowy u notariusza, prezes zaczął unikać spotkań i odkładać sprawę na później. Pani Anna, nie mając formalnego dokumentu, postanowiła podjąć kroki prawne, aby zabezpieczyć swoje interesy i uniemożliwić prezesowi zbycie udziałów innej osobie.
Osobiste pokrycie kosztów spółki bez umowy
Pan Tomasz, młody przedsiębiorca, został zaproszony przez prezesa spółki z o.o. do nabycia 33% udziałów za kwotę 15 tys. zł. Umówiono się ustnie, że pieniądze zostaną przekazane na wypłaty dla pracowników. Pan Tomasz osobiście wypłacił pieniądze pracownikom, za co otrzymał pokwitowanie. Wszyscy pracownicy byli przekonani, że Pan Tomasz jest nowym wspólnikiem. Jednak kiedy przyszło do przepisania udziałów w formie notarialnej, prezes zaczął się wycofywać, odmawiając podpisania umowy. Pan Tomasz zwrócił się o pomoc prawną, aby ustalić, jakie kroki podjąć, by odzyskać wpłacone pieniądze lub zmusić prezesa do przepisania udziałów.
Aby nabyć udziały w spółce z o.o., konieczne jest zawarcie umowy w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, co jest warunkiem jej ważności. Umowa ustna, mimo wcześniejszych ustaleń i publicznych deklaracji, nie wywołuje skutków prawnych, a w przypadku jej niewykonania, jedynym rozwiązaniem jest dochodzenie zwrotu wpłaconych środków lub ewentualnego odszkodowania. Ważne jest, aby zachować formalności, by chronić swoje interesy jako potencjalny wspólnik.
Oferujemy profesjonalne porady prawne online oraz sporządzanie pism procesowych, aby skutecznie zabezpieczyć Twoje interesy w sprawach związanych z nabywaniem udziałów w spółkach z o.o. Skontaktuj się z nami, by uzyskać fachową pomoc prawną dostosowaną do Twoich potrzeb. Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Nosal
Radca prawny od 2005 roku, absolwentka prawa na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Udziela porad z prawa cywilnego, pracy oraz rodzinnego, a także z zakresu procedury cywilnej i administracyjnej. Ma wieloletnie doświadczenie w stosowaniu prawa administracyjnego i samorządowego. Ukończyła również aplikację sądową. Obecnie prowadzi własną kancelarię prawną.
Zapytaj prawnika
