Darowizna udziałów w spółce jawnej, jak rozliczyć zobowiązania z tytułu niewypłaconych zysków?

Przeniesienie ogółu praw i obowiązków wynikających z posiadanych udziałów w spółce

Przeniesienie ogółu praw i obowiązków oznacza możliwość obrotu prawami i obowiązkami wspólnika. Obrót ten może być oparty na różnych czynnościach zbycia, tj. na przykład na sprzedaży, zamianie, darowiźnie. Nie można odnosić przeniesienia ogółu praw i obowiązków do przeniesienia praw cząstkowych. Na ogół praw i obowiązków wspólnika składają się wszystkie przysługujące mu prawa (do prowadzenia spraw, reprezentacji, udziału w zyskach itd.), jak również obowiązki (prowadzenie spraw, udział w stratach, powstrzymanie się od działalności konkurencyjnej). Ogół praw i obowiązków stanowi treść stosunku prawnego uczestnictwa w spółce osobowej. W ramach tego stosunku wyróżnia się również prawo udziałowe wspólnika, będące przysługującym mu prawem podmiotowym, na które składają się wszystkie uprawnienia wynikające ze stosunku członkostwa; obowiązki – choć ściśle z nim związane – nie stanowią elementu tego prawa.

Kwestię omawianą w pytaniu reguluje art. 10 Kodeksu spółek handlowych (w skrócie K.s.h). Wprowadza on rozwiązanie polegające na dopuszczalności obrotu ogółem praw i obowiązków wspólnika. Z przepisu tego wynika więc, że zbyty może być tylko ogół praw i obowiązków. Nie można więc rozszczepić praw i obowiązków, o czym pisałam powyżej. Nie jest również możliwe zbycie pojedynczych praw. Oznacza to w szczególności zakaz zbywania udziałów kapitałowych (art. 50 K.s.h.). Nie obowiązuje zasada, że skoro można więcej, to można mniej, gdyż w spółkach osobowych (poza akcjonariuszami w spółce komandytowo-akcyjnej) nie jest dopuszczalny obrót prawami ze względu na ich związek z osobą wspólnika.

W przypadku przeniesienia ogółu praw i obowiązków wspólnika spółki osobowej na wspólnika przystępującego przechodzi zespół praw i obowiązków w zakresie, który przysługuje wspólnikowi występującemu w momencie dokonywania czynności przeniesienia.

W art. 10 K.s.h. wprowadza się jednak pewne ograniczenia związane z obrotem prawami i obowiązkami. Przede wszystkim obowiązuje zasada, że jeżeli umowa spółki nie stanowi wyraźnie o możliwości przeniesienia, to jest to niedopuszczalne. Należy przyjąć, że przeniesienie ogółu praw i obowiązków w handlowej spółce osobowej bez wyraźnej podstawy kontraktowej pozostaje w sprzeczności z art. 10 § 1 K.s.h. i ze względu na bezwzględnie obowiązujący charakter tego przepisu jest nieważne (art. 58 K.c.), nawet w przypadku spełnienia innych wymogów formalnych przeniesienia, określonych w art. 10 § 2 K.s.h. (wyrok NSA z dnia 12 marca 2019 r., sygn. akt II FSK 786/17).

Jeżeli umowa spółki dopuszcza przeniesienie, to dodatkowo potrzebna jest pisemna zgoda wszystkich pozostałych wspólników. Umowa spółki może jednak przyjąć regulację odmienną.

Roszczenie o wypłatę udziału w zyskach

W celu przeciwdziałania uchylaniu się od odpowiedzialności za zobowiązania solidarnie odpowiedzialność ponoszą występujący wspólnik i wspólnik przystępujący. Chodzi tu o dwa rodzaje zobowiązań: występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce oraz zobowiązania tej spółki. Odpowiedzialność ta jest więc bardzo szeroka, bowiem dotyczy dwóch rodzajów odpowiedzialności: związanej z uczestnictwem w spółce i z konkretnym wspólnikiem występującym oraz z innymi zobowiązaniami spółki niewiążącymi się z tym faktem.

Jest to odpowiedzialność osobista, nieograniczona, gdy chodzi o zobowiązania spółki, a ograniczona do zobowiązań występującego wspólnika, solidarna występującego i przystępującego oraz subsydiarna.

Uważa się, że zakaz rozszczepiania praw i obowiązków w spółce nie dotyczy rozporządzania wierzytelnościami, w tym wierzytelnościami przyszłymi, na przykład przyszłą konkretnym zyskiem.

Przyjąć więc należy, że można w umowie darowizny „ogółu praw i obowiązków w spółce” określić, czy prawo do wypłaty udziału w konkretnym zysku przeszło na obdarowanego, czy też nie. Jeśli zastrzeżeń takich w umowie darowizny nie było, to przyjąć trzeba, iż roszczenie o wypłatę udziału w zyskach spółki (jako roszczenie związane z ogółem praw i obowiązków w spółce) przeszło na obdarowanego tytułem darowizny tego „ogółu praw” i to on będzie wówczas podmiotem uprawnionym do otrzymania tych zysków. Nie będą one u niego opodatkowane, gdyż wierzytelność ta primo dotyczy udziału w zyskach już opodatkowanych podatkiem dochodowym w czasie, gdy spółka nie była wspólnikiem, a secundo – nabywa on ją w drodze darowizny.

Jeśli w umowie darowizny jest wyraźne zastrzeżenie, że wierzytelność z tytułu wypłaty udziału w zyskach spółki nie przechodzi na obdarowanego „udziałami” (co jest dopuszczalne w świetle brzmienia art. 10 K.s.h.), to wówczas oczywiście uprawnionym do żądania od spółki wypłacenia przypadających na niego zysków jest były wspólnik, który był darczyńcą i który był wspólnikiem w czasie wypracowania tych zysków przez spółkę.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych - Dz.U. 2000 nr 94 poz. 1037

2. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 12 marca 2019 r., sygn. akt II FSK 786/17

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.