Darowizna czy sprzedaż samochodu należącego do spółki, którą opcję wybrać?

Opodatkowanie sprzedaży pojazdu

Spółka jawna ma 2 udziałowców (51% i 49% udziałów) i zakupiła dwa lata temu używany samochód osobowy. Samochód ten jest ujęty jako środek trwały i amortyzowany. Prawdopodobnie odliczony był podatek VAT od zakupu. Zwracam uwagę, że samochód stanowi własność spółki, a nie wspólników.

Sprzedaż to nie tylko wpływ ceny na rachunek spółki. To przede wszystkim przychód w spółce do opodatkowania podatkiem VAT oraz podatkiem dochodowym od osób fizycznych (PIT).

Najmniejszy podatek daje najmniejszą cenę/wartość samochodu w chwili zbycia. Cena nabycia tego auta jest niższa od ceny rynkowej podobnych pojazdów. Nabyty samochód można sprzedać np. swojemu wspólnikowi lub osobie trzeciej po „korzystnej cenie”. Jednakże nie powinna ona odbiegać od ceny rynkowej.

W takim przypadku – ustalając wysokość przychodu z tytułu zbycia pojazdu – podatnik (spółka) musi stosować się do zasad ogólnych ustalania przychodu podlegającego opodatkowaniu. Przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, to przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.

Według wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 24 listopada 2011 r. (sygn. akt I SA/Sz 808/11): „Organ podatkowy musi wpierw udowodnić, że cena w znaczącym stopniu odbiega od cen rynkowych, wykazać brak uzasadnionej przyczyny ustalenia ceny poniżej wartości rynkowej. Oznacza to konieczność udowodnienia, że sprzedający miał możliwość uzyskania ceny w wyższej wysokości”. A cena ustalona przez US to odpowiednio wyższy przychód do opodatkowania PIT oraz podatkiem VAT.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT „opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju”. Towarami – w rozumieniu art. 2 pkt 6 ustawy o VAT – są rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii. W myśl art. 7 ust. 1 ustawy o VAT „przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel […]”.

Podkreślić należy, że nie każda czynność stanowiąca dostawę towarów w rozumieniu art. 7 ustawy o VAT podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Aby dana czynność podlegała opodatkowaniu tym podatkiem, musi być wykonana przez podatnika.

Stosownie do przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o VAT „podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności”.

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o VAT „Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych”.

Zgodnie z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT, „przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się również przekazanie nieodpłatnie przez podatnika towarów należących do jego przedsiębiorstwa, w szczególności:

1) przekazanie lub zużycie towarów na cele osobiste podatnika lub jego pracowników, w tym byłych pracowników, wspólników, udziałowców, akcjonariuszy, członków spółdzielni i ich domowników, członków organów stanowiących osób prawnych, członków stowarzyszenia,

2) wszelkie inne darowizny

– jeżeli podatnikowi przysługiwało, w całości lub w części, prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu nabycia, importu lub wytworzenia tych towarów lub ich części składowych”.

Jeżeli spółka miała prawo do odliczenia podatku VAT wynikającego z faktur dotyczących zakupu samochodu – to jego sprzedaż, darowizna lub wycofanie z działalności i przekazanie go wspólnikom na współwłasność będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 7 ust. 1 w zw. z art. 7 ust. 2 ustawy o VAT.

Darowizna pojazdu należącego do spółki

Jak wskazano – darowizna to podatek VAT. Nie byłoby podatku dochodowego po stronie spółki oraz udziałowca. Nie byłoby podatku dochodowego po stronie obdarowanego. Ale byłby podatek od darowizny po stronie osoby obdarowanej.

Faktycznie zatem w sytuacji, gdy spółka dokona darowizny pojazdu na rzecz osoby trzeciej, to stronami umowy darowizny będą spółka jawna oraz osoba trzecia. Z treści art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynika, że określając przedmiot opodatkowania (nieodpłatne nabycie majątku), ustawodawca wprowadził tylko jedno ograniczenie co do zakresu podmiotowego ustawy, a mianowicie objął podatkiem tylko te przypadki, w których następuje nabycie przez osobę fizyczną. Nie wprowadził natomiast żadnych ograniczeń w odniesieniu do podmiotów, które dokonują nieodpłatnego zbycia. W konsekwencji, w przypadku nabycia tytułem darmym, opodatkowaniu podlegają wszystkie dopuszczalne w świetle prawa umowy darowizny, pod warunkiem, że obdarowanym będzie osoba fizyczna. Zatem spółka jawna, choć nie posiada osobowości prawnej, ma zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych, umożliwiającą jej zawarcie prawnie skutecznej umowy darowizny.

W takim przypadku, niezależnie od tego, kto jest członkiem takiej spółki, pomiędzy stronami zachodzi relacja kwalifikująca się do III grupy podatkowej w podatku SD.

Darowizna a podatek

Planowana umowa darowizny będzie rodziła obowiązek podatkowy w podatku od spadków i darowizn. Zwolnienia z art. 4 ust. 1 pkt 5 oraz art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn nie będą miały w opisanym przypadku zastosowania, gdyż spółka jawna nie może być zaliczona do wymienionego w tych artykułach kręgu osób najbliższych.

W konsekwencji w przedmiotowej sprawie znajdzie zastosowanie art. 9 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zgodnie z którym „opodatkowaniu podlega nabycie przez nabywcę od jednej osoby własności rzeczy i praw majątkowych o czystej wartości przekraczającej kwotę wolną w wysokości 5733 zł, jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej”. Jak również art. 14 ust. 2 ww. ustawy, w myśl którego „zaliczenie do grupy podatkowej następuje według osobistego stosunku nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe” oraz art. 14 ust. 3 pkt 3 ww. ustawy, według którego do III grupy podatkowej zalicza się innych nabywców, w tym osoby w ogóle ze sobą niespokrewnione.

Na ojcu wspólniczki (zarazem mężu drugiej) jako na nabywcy będzie ciążył zatem obowiązek podatkowy zgodnie z ogólnymi zasadami określonymi dla nabywców zaliczonych do III grupy podatkowej. W konsekwencji przekazanie przez spółkę jawną samochodu na rzecz osoby trzeciej stanowi darowiznę, która podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn ze strony tegoż wspólnika. Z perspektywy spółki jawnej takie zdarzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem PIT, ponieważ zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 ustawy PIT przepisów ustawy o podatku dochodowym nie stosuje się do umów darowizny.

Podstawa opodatkowania, niezależnie od podatku, to wartość rynkowa. Przy darowiźnie wynika to z ustawy o podatku od spadków i darowizn: art. 8 ust. 1 „Wartość nabytych rzeczy i praw majątkowych przyjmuje się w wysokości określonej przez nabywcę, jeżeli odpowiada ona wartości rynkowej tych rzeczy i praw, a wartość praw do wkładów oszczędnościowych – w wysokości tych wkładów”.

Wartość rynkową rzeczy lub praw majątkowych określa się na podstawie przeciętnych cen stosowanych w obrocie rzeczami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem ich miejsca położenia, stanu i stopnia zużycia, oraz w obrocie prawami majątkowymi tego samego rodzaju, z dnia powstania obowiązku podatkowego.

Przy VAT:

Art. 32 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług „W przypadku gdy między nabywcą a dokonującym dostawy towarów lub usługodawcą istnieją powiązania, o których mowa w ust. 2, oraz w przypadku gdy wynagrodzenie jest:

1) niższe od wartości rynkowej, a nabywca towarów lub usług nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego,

2) niższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, a dostawa towarów lub świadczenie usług są zwolnione od podatku,

3) wyższe od wartości rynkowej, a dokonujący dostawy towarów lub usługodawca nie ma zgodnie z art. 86, art. 86a, art. 88 i art. 90 oraz z przepisami wydanymi na podstawie art. 92 ust. 3 pełnego prawa do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego

– organ podatkowy określa podstawę opodatkowania zgodnie z wartością rynkową, jeżeli okaże się, że powiązania te miały wpływ na ustalenie wynagrodzenia z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług”.

„W przypadku gdy ma miejsce nieodpłatna dostawa towarów spełniająca warunki do zrównania jej z odpłatną dostawą podlegającą opodatkowaniu na mocy art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, podstawą opodatkowania jest cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru określone w momencie dostawy towaru, tj. w momencie jego przekazania. Oznacza to, że podstawą opodatkowania jest wprawdzie cena nabycia lub koszt wytworzenia towaru, lecz skorygowana na dzień, w którym dochodzi do nieodpłatnego przekazania przedmiotowych towarów. W omawianej sytuacji podstawą opodatkowania dla czynności nieodpłatnego przekazania samochodów będzie – zgodnie z art. 29a ust. 2 ustawy – cena nabycia towaru rozumiana jako cena zaktualizowana na moment dokonania nieodpłatnego przekazania towaru, czyli cena, jaką udziałowiec zapłaciłby za nabyty samochód w dniu jego nieodpłatnego przekazania” (indywidualna interpretacja o numerze 0114-KDIP4.4012.293.2018.2.KR).

Wycofanie samochodu ze spółki i dokonanie darowizny

Możliwe jest również rozwiązanie polegające na przyjęciu uchwały o wycofaniu samochodu z majątku firmowego spółki na potrzeby prywatne wspólników. Organy podatkowe wskazują, że neutralne podatkowo w zakresie PIT jest wycofanie składnika majątku ze spółki osobowej do majątku prywatnego wspólników. Wycofanie samochodu ze spółki oraz przeznaczenie go na potrzeby własne wspólników – czyli wspólnicy staliby się współwłaścicielami w udziałach, jakie mają w spółce jawnej.

Uwaga – przy przejęciu przez jednego wspólnika całości, u drugiego powstałby przychód ponad jego udział w spółce. Do opodatkowania PIT. Owo przekazanie będzie miało charakter nieodpłatny. Wymagałoby w pierwszej kolejności uchwały w tym zakresie podjętej przez wspólników.

W przypadku podjęcia przez spółkę jawną decyzji o wycofaniu – czyli tak naprawdę o zmianie przeznaczenia środka trwałego – spółka jawna powinna w pierwszej kolejności ujawnić ten fakt w samej ewidencji środków trwałych. Wymaga to wykreślenia składnika majątkowego wpisanego do ewidencji z podaniem m.in. daty i przyczyny jego wykreślenia (wycofania). Samochód przestanie być środkiem trwałym: nie będzie amortyzowany.

W spółce jawnej sprawy spółki prowadzą (o ile umowa nie stanowi inaczej) wszyscy wspólnicy. Wspólnicy są podatnikami w zakresie podatku dochodowego. W zakresie podatku VAT podatnikiem jest spółka jawna. Fakt przekazania środka trwałego na własne cele udokumentowany powinien być oświadczeniem podatnika – w tym wspólników spółki jawnej – w sprawie wycofania środka trwałego, w którym to należy podać:

• datę wycofania,
• powód wycofania środka z działalności gospodarczej (czyli przeznaczenie na potrzeby własne wspólników).

Samo przekazanie środka trwałego na cele osobiste nie jest ujmowane w podatkowej księdze przychodów. Ostatniego odpisu amortyzacyjnego dokonuje się za miesiąc, w którym środek trwały został wycofany z działalności gospodarczej, a niezamortyzowana wartość wycofanego środka trwałego nie może już być zaliczona do kosztów uzyskania przychodów. Organy podatkowe wskazują, że takie wycofanie nie jest równoznaczne z darowizną, co oznacza, że czynność wycofania nie wywoła skutków w podatku od darowizny.

Dyrektor Izby Skarbowej w Katowicach w interpretacji indywidualnej z dnia 09.09.2015 r. (nr IBPB–2–1/4515–117/15/DP) wskazał, że skoro czynność nieodpłatnego przeniesienia przez spółkę osobową nieruchomości wspólnikom na ich cele osobiste będzie umową nienazwaną, przenoszącą własność w następstwie wykonania zobowiązania wynikającego z jednomyślnej uchwały wspólników o wycofaniu nieruchomości i nie przyjmie formy umowy darowizny, to wskazana czynność nie będzie podlegała ustawie o podatku od spadków i darowizn.

Jeżeli nieodpłatne przeniesienie współwłasności samochodu na rzecz wspólników będzie umową nienazwaną, przenoszącą prawo współwłasności w następstwie wykonania uchwały wspólników o wycofaniu samochodów i przeniesieniu ich do majątku prywatnego wspólników (w wysokości udziałów zgodnych z udziałami w zyskach i stratach spółki) i nie przybierze postaci umowy darowizny, a także nie będzie umową nieodpłatnego zniesienia współwłasności, to opisane nabycie nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn po stronie wspólników.

Kolejno zatem:

• uchwała o wycofaniu,
• wykreślenie z EŚT,
• powołanie wspólnika do przekazania,
• protokół przekazania,
• darowizna dla osoby trzeciej,
• przerejestrowanie,
• ubezpieczenie.

Sprzedaż to podatek VAT po stronie spółki (23%), podatek PIT po stronie wspólników (zależny od formy opodatkowania oraz wysokości dochodu, jaki był w miesiącu zbycia). Druga strona medalu – w razie nabycia nowego pojazdu w tym samym miesiącu – powstałby podatek VAT do odliczenia, niwelując podatek należny do zapłaty z tytułu zbycia obecnego samochodu.

Pozostałe opcje i ich konsekwencje

Poza sprzedażą mamy dwie możliwe opcje:

• zawarcie umowy darowizny pomiędzy spółką jawną a osobą trzecią – powstaje zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn;
• wycofanie samochodu na mocy uchwały na rzecz każdego wspólnika proporcjonalnie do posiadanego udziału w zyskach (zdarzenie neutralne podatkowo w PIT).

W zakresie skutków w podatku VAT w obu formach skutki będą analogiczne, jeżeli spółce jawnej w momencie nabycia przysługiwało prawo do odliczenia podatku naliczonego. Podatek VAT do naliczenia i zapłaty. Przy darowiźnie dla osoby trzeciej – podatek od spadków i darowizn po stronie obdarowanego od nadwyżki ponad kwotę wolną od podatku. Nie ma podatku dochodowego po stronie obdarowanego ani wspólników.

Przy wycofaniu i darowiźnie po wycofaniu:

• Nie ma podatku dochodowego po stronie wspólników w chwili wycofania.
• Nie ma podatku dochodowego po stronie obdarowanego ani wspólników.
• Podatek od darowizny po stronie obdarowanego – do uniknięcia w drodze złożenia zeznania podatkowego we właściwym terminie.

W następnej kolejności wspólnicy już jako prywatni właściciele dokonują darowizny swoich udziałów w samochodzie na rzecz osoby trzeciej. Jako że obdarowany jest dla nich odpowiednio wstępnym oraz małżonkiem – nie będzie podatku w ogóle od darowizny. Ale obdarowany musiałby ją zgłosić do US w ciągu 6 miesięcy od daty darowizny.

Art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

„Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli:

1) zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2–5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4, oraz

2) w przypadku gdy przedmiotem nabycia tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy są środki pieniężne, a ich wartość doliczona do wartości majątku nabytego dotychczas od tej samej osoby w roku, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, i w okresie 5 lat poprzedzających ten rok przekracza kwotę określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 – udokumentują ich otrzymanie dowodem przekazania na rachunek płatniczy nabywcy, na jego rachunek, inny niż płatniczy, w banku lub spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej lub przekazem pocztowym”.

Obdarowany przerejestrowuje samochód na siebie, ubezpiecza, a po 6 miesiącach zbywa i nie ma podatku dochodowego.

Doszłoby do sytuacji, w której wspólnik miałby reprezentować spółkę przy czynności przekazania, będąc drugą stroną – a przepisy o spółce jawnej nie zawierają regulacji, która mogłaby stanowić podstawę do rozwiązania tego problemu. Wspólnik spółki jawnej nie może reprezentować spółki w umowie/czynności między nim a spółką oraz w sporze pomiędzy spółką a tym wspólnikiem.

SN w wyroku z 6.02.2013 r. (sygn. akt V CSK 154/12) przyjął, że „ze względu na to, iż przepisy o spółce jawnej nie regulują sposobu reprezentacji spółki jawnej w procesie, w której spółka zostaje pozwana przez wspólnika uprawnionego do reprezentacji, to należy odpowiednio zastosować art. 210 k.s.h. Zgodnie z art. 210 k.s.h. w umowie między spółką a wspólnikiem oraz w sporze z nim spółkę reprezentuje rada nadzorcza lub pełnomocnik powołany uchwałą zgromadzenia wspólników”. Czyli z jednej strony wspólnicy, a z drugiej pełnomocnik powołany przez wspólników.

Samochód nabyto dwa lata temu. Czyli jest używany w spółce ponad rok. Nominalny okres amortyzacji wynosi 60 miesięcy. Nieumorzona część wartości początkowej środka trwałego nie może stanowić kosztu uzyskania przychodu. Dotychczasowe odpisy amortyzacyjne nie podlegają wyksięgowaniu z kosztów.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych - Dz.U. 1991 nr 80 poz. 350

2. Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn - Dz.U. 1983 nr 45 poz. 207

3. Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług - Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535

4. Wyrok Sądu Najwyższego z 6.02.2013 r., sygn. akt V CSK 154/12

5. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z 24 listopada 2011 r., sygn. akt I SA/Sz 808/11

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.